21/8/2024
Οι παρακοινωνικές σχέσεις, ένα φαινόμενο που φαίνεται να γίνεται ολοένα και πιο συχνό στις σύγχρονες κοινωνίες και στην εποχή των social media, αφορούν την ανάπτυξη μιας μονόπλευρης σχέσης ενός ατόμου με κάποιον που δεν γνωρίζει προσωπικά – συνήθως έναν διάσημο ή κάποιον από τα μέσα ενημέρωσης.
Ο όρος επινοήθηκε για πρώτη φορά το 1956 από τους κοινωνιολόγους Donald Horton και Richard Wohl για να περιγράψει την αίσθηση της ψευδούς οικειότητας που δημιουργείται μέσα από το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Οι δύο κοινωνικοί επιστήμονες παρατήρησαν ότι οι τηλεθεατές άρχισαν να αναπτύσσουν την «ψευδαίσθηση της οικειότητας» με τους χαρακτήρες που έβλεπαν στις οθόνες τους.
«Σε αυτή την ψηφιακή εποχή, συνδεόμαστε όλο και περισσότερο με προσωπικότητες των μέσων ενημέρωσης, διασημότητες και influencer των μέσων κοινωνικής δικτύωσης», σημειώνει στο Forbes η Melissa Gentry, κλινική ψυχολόγος με έδρα το Λος Άντζελες. «Αν και αυτές οι σχέσεις μπορούν να δημιουργούν μια αίσθηση σύνδεσης, ενέχουν κινδύνους και επιπτώσεις στη συναισθηματική ευημερία των ατόμων».
Αλλά τι ακριβώς είναι οι παρακοινωνικές σχέσεις και γιατί κολλάμε τόσο πολύ με τους διάσημους; Πώς και γιατί αυτές οι σχέσεις αναπτύσσονται.
Τι είναι οι παρακοινωνικές σχέσεις;
Σύμφωνα με το Psychology Today, οι παρακοινωνικές σχέσεις αναφέρονται στην κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο αναπτύσσει ένα ισχυρό αίσθημα σύνδεσης και οικειότητας με κάποιον που δεν γνωρίζει προσωπικά.
Συνήθως πρόκειται για διασημότητες ή προσωπικότητες των μέσων ενημέρωσης. Η σχέση υπάρχει μόνο στο μυαλό του ατόμου που τη βιώνει και, αν και είναι φανταστική, μπορεί να την αισθάνεται ως απόλυτα πραγματική.
Γιατί αναπτύσσουμε παρακοινωνικές σχέσεις;
Δεν υπάρχει σαφής και οριστική εξήγηση γιατί αναπτύσσουμε παρακοινωνικές σχέσεις, ωστόσο υπάρχουν ορισμένες θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν το φαινόμενο.
Μία από αυτές υποστηρίζει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι εγγενώς κοινωνικός και, καθώς ξοδεύουμε πολύ χρόνο μπροστά από οθόνες παρακολουθώντας ταινίες ή τηλεόραση, είναι φυσικό να αναπτύσσουμε συναισθήματα οικειότητας προς τα πρόσωπα που βλέπουμε επανειλημμένα.
Μια άλλη πιθανή εξήγηση είναι η μοναξιά. Έρευνες δείχνουν ότι οι μοναχικοί άνθρωποι είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν παρακοινωνικές σχέσεις, καθώς αναζητούν κάποια μορφή σύνδεσης, έστω και αν αυτή δεν είναι πραγματική.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν και έρευνες που υποδεικνύουν το αντίθετο: άτομα με υψηλές κοινωνικές δεξιότητες και ενεργή κοινωνική ζωή είναι επίσης πιθανό να αναπτύξουν παρακοινωνικές σχέσεις.
Μια από τις αιτίες που οι παρακοινωνικές σχέσεις είναι τόσο δημοφιλείς είναι το γεγονός ότι μπορεί να είναι πιο εύκολες από τις πραγματικές σχέσεις. Δεν υπάρχουν συγκρούσεις, απαιτήσεις ή κίνδυνος απόρριψης, ενώ ταυτόχρονα οι διασημότητες είναι συχνά ελκυστικές ή διασκεδαστικές, διαμορφώνοντας μια ιδανική εικόνα.
Σύμφωνα με ειδικούς της ψυχικής υγείας, που μίλησαν για το θέμα στο Forbes, ανέφεραν τέσσερις βασικούς παράγοντες που μπορεί να συμβάλουν στην ανάπτυξη των παρακοινωνικών σχέσεων:
- Κοινωνικο-συναισθηματικές ανάγκες: Η ενασχόληση με ένα δημόσιο πρόσωπο μπορεί να ικανοποιήσει μια ανθρώπινη ανάγκη για αλληλεπίδραση.
- Απόδραση: Η ανάπτυξη μιας παρακοινωνικής σχέσης με ένα δημόσιο πρόσωπο μπορεί να είναι μια μορφή απόδρασης από μια πληκτική καθημερινότητα. Μπορεί να λειτουργήσει ως διαφυγή, παρέχοντας μια αίσθηση άνεσης και συναισθηματικής υποστήριξης.
- Έκθεση στα ΜΜΕ: Η συχνή έκθεση σε πρόσωπα των ψηφιακών μέσων, σε συνδυασμό με ομοιότητες σε αξίες, εμπειρίες ή πεποιθήσεις, ενισχύει την ταύτιση και το συναισθηματικό δέσιμο.
- Αντιληπτή φιλία: Η έρευνα δείχνει ότι τα άτομα είναι πιο πιθανό να δημιουργήσουν παρακοινωνικές σχέσεις με δημόσια πρόσωπα με τα οποία θα ήταν φίλοι στην πραγματική ζωή.
Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα…
Οι παρακοινωνικές σχέσεις δεν είναι ένα σύγχρονο φαινόμενο. Ακόμα και στην αρχαία Ρώμη, οι ηθοποιοί της σκηνής ή οι διάσημοι ομιλητές γίνονταν αντικείμενα λατρείας, όπως συμβαίνει με τους διάσημους σήμερα.
Ωστόσο, η διαφορά είναι ότι σήμερα οι παρακοινωνικές σχέσεις είναι πιο ενισχυμένες λόγω της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν διευκολύνει την ανάπτυξή τους.
Μέσω πλατφορμών όπως το Instagram, το Facebook, το TikTok ή το X, οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση στις προσωπικές λεπτομέρειες της ζωής των διασημοτήτων. Η δυνατότητα να παρακολουθήσουμε και να σχολιάσουμε τις αναρτήσεις τους, ακόμα και να λάβουμε απάντηση από αυτούς, ενισχύει την αίσθηση της οικειότητας.
Υπάρχει διαφορά μεταξύ ενός απλού θαυμαστή και μιας παρακοινωνικής σχέσης;
Αν και υπάρχει κάποια αλληλεπικάλυψη, το να είσαι θαυμαστής δεν είναι το ίδιο με το να έχεις μια παρακοινωνική σχέση. Οι θαυμαστές αγαπούν κυρίως το ταλέντο ή τη δουλειά ενός διάσημου, χωρίς να ενδιαφέρονται απαραίτητα -ή σε μεγάλο βαθμό- για την προσωπική του ζωή.
Αντίθετα, στις παρακοινωνικές σχέσεις, το άτομο αισθάνεται ότι γνωρίζει τον διάσημο και η σχέση μοιάζει να είναι πιο προσωπική και πιο οικεία.
Υγιείς και ανθυγιεινές παρακοινωνικές σχέσεις
Οι παρακοινωνικές σχέσεις δεν θεωρούνται πια εξ ορισμού ανθυγιεινές. Οι σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να είναι απόλυτα φυσιολογικές και ακίνδυνες. Ωστόσο, όταν αυτές οι σχέσεις γίνονται υπερβολικές και το άτομο αρχίζει να αποφεύγει την πραγματική ζωή ή η καθημερινότητά του επηρεάζεται αρνητικά, τότε αυτές οι σχέσεις μπορεί να γίνουν προβληματικές.
Σε κάποιες περιπτώσεις, οι παρακοινωνικές σχέσεις μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και σε απώλεια της επαφής με την πραγματικότητα, όπως συνέβη στην περίπτωση του John Hinckley, Jr., ο οποίος ήταν εμμονικός με την ηθοποιό Jodie Foster και προσπάθησε να την εντυπωσιάσει πυροβολώντας τον πρόεδρο Ronald Reagan.
Μια σύγχρονη παρηγοριά;
Σε έναν κόσμο όπου οι κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις γίνονται ολοένα και πιο ψηφιακές, οι παρακοινωνικές σχέσεις φαίνεται να προσφέρουν μια αίσθηση σύνδεσης και παρηγοριάς. Ειδικά για τα άτομα που αισθάνονται κοινωνικά περιθωριοποιημένα, αυτές οι σχέσεις μπορεί να προσφέρουν έναν τρόπο να αισθάνονται λιγότερο μόνοι.
Ο αντίκτυπός των παρακοινωνικών σχέσεων στην ψυχολογία είναι υπαρκτός και, παρότι υπάρχουν ορισμένα οφέλη, οι ειδικοί υπογραμμίζουν τη σημασία της ισορροπίας. Η σύνδεση με άλλους στην πραγματική ζωή και η αφιέρωση χρόνου για αυτοστοχασμό μπορεί να οδηγήσουν σε μια πιο ικανοποιητική και συναισθηματικά ισορροπημένη ζωή.
Πηγή: https://www.newsbeast.gr
Πηγή φωτογραφίας: https://secure.gravatar.com
