29/11/2025
Η αντοχή στα αντιβιοτικά αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης ιατρικής. Με τις λοιμώξεις από ανθεκτικά μικρόβια να αυξάνονται συνεχώς, η αποτελεσματικότητα θεραπειών που άλλοτε θεωρούσαμε δεδομένες απειλείται σοβαρά.
Μιλώντας στο Newsbeast, η κα Σοφία Χατζηαναστασίου, Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος, Δ/νση Αντιμετώπισης Μικροβιακής Αντοχής & Λοιμώξεων που Σχετίζονται με Φροντίδα Υγείας Γενική Δ/νση Επιδημιολογικής Επιτήρησης, αναλύει τις αιτίες της κρίσης, τις συνέπειές της και τους τρόπους με τους οποίους τόσο οι πολίτες όσο και το σύστημα υγείας μπορούν να συμβάλουν στην ανάσχεσή της. Με σαφή λόγο, υπογραμμίζει ότι η ορθολογική χρήση αντιβιοτικών δεν είναι απλώς ιατρική σύσταση, αλλά αναγκαιότητα για την προστασία της δημόσιας υγείας σήμερα και στο μέλλον.
Ποιοι είναι οι βασικοί λόγοι που οδηγούν στην ανάπτυξη αντοχής στα αντιβιοτικά;
Η ανάπτυξη αντοχής στα αντιβιοτικά οφείλεται κυρίως στην ακατάλληλη ή μη ορθολογική χρήση τους. Η χορήγησή τους χωρίς σαφή διάγνωση βακτηριακής λοίμωξης διευκολύνει την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό ανθεκτικών μικροβίων, καθώς τα ευαίσθητα βακτήρια καταστρέφονται ενώ τα ανθεκτικά επιβιώνουν και αναπτύσσονται.
Ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας είναι η μη σωστή συμμόρφωση στη θεραπεία: η πρόωρη διακοπή, η λανθασμένη δοσολογία ή η χρήση ακατάλληλου αντιβιοτικού επιτρέπουν στα βακτήρια να επιβιώσουν και να αναπτύξουν αντοχή.
Η εκτεταμένη χρήση αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία συμβάλλει επίσης στη δημιουργία και ανθεκτικών στελεχών, τα οποία μπορούν να μεταφερθούν στον άνθρωπο μέσω της τροφικής αλυσίδας.
Τέλος, στο νοσοκομειακό περιβάλλον η συχνή χρήση αντιβιοτικών ευρέος φάσματος και η παρουσία ήδη ανθεκτικών παθογόνων δημιουργούν συνθήκες που επιταχύνουν την ανάπτυξη και διασπορά της αντοχής.
Πώς επηρεάζει η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών την αποτελεσματικότητά τους στο μέλλον;
Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών μειώνει την αποτελεσματικότητά τους, επειδή τα βακτήρια που εκτίθενται σε αυτά προσαρμόζονται για να επιβιώσουν. Όταν τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται χωρίς ένδειξη ή λανθασμένα, τα ευαίσθητα βακτήρια καταστρέφονται και παραμένουν εκείνα που έχουν αναπτύξει αντοχή. Η εξάπλωση των ανθεκτικών στελεχών μειώνει την αποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών και η αντιμετώπιση σοβαρών λοιμώξεων γίνεται δυσκολότερη.
Αυτό σημαίνει ότι στο μέλλον μπορεί να απαιτούνται ισχυρότερα ή ακριβότερα φάρμακα, με μεγαλύτερη διάρκεια θεραπείας και περισσότερες παρενέργειες, περιορίζοντας τις θεραπευτικές επιλογές σε επίπεδο κοινότητας και νοσοκομείου.
Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα λάθη που κάνουν οι ασθενείς όταν λαμβάνουν αντιβιοτικά;
Τα συνηθέστερα λάθη αφορούν τη μη σωστή χρήση του φαρμάκου. Πολλοί ασθενείς διακόπτουν την αγωγή μόλις αισθανθούν καλύτερα, επιτρέποντας σε μέρος των βακτηρίων να επιβιώσει και να αναπτύξει αντοχή.
Συχνά καταναλώνουν το φάρμακο σε λανθασμένη δόση ή συχνότητα, γεγονός που μειώνει την αποτελεσματικότητα ή αυξάνει τις παρενέργειες.
Επίσης, αρκετοί χρησιμοποιούν αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή, για ιογενείς λοιμώξεις όπου δεν έχουν καμία δράση, ή λαμβάνουν φάρμακα που έχουν περισσέψει από προηγούμενες θεραπείες ή προέρχονται από άλλους.
Τέλος, η μη τήρηση οδηγιών σχετικά με τον χρόνο λήψης ή τις πιθανές αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα μειώνει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
Ποιες λοιμώξεις σήμερα θεωρούνται πιο δύσκολες στη θεραπεία λόγω αντοχής;
Πιο δύσκολες θεωρούνται οι λοιμώξεις που προκαλούνται από πολυανθεκτικά βακτήρια, όπως:
- Βακτηριαιμία και σήψη από ανθεκτικά στελέχη Staphylococcus aureus (MRSA) ή Enterococcus (VRE).
- Λοιμώξεις ουροποιητικού από ανθεκτικά Escherichia coli ή Klebsiella pneumoniae, ιδιαίτερα σε νοσοκομειακούς ασθενείς.
- Νοσοκομειακές πνευμονίες ή πνευμονίες σε άτομα με χρόνια νοσήματα, συχνά από Pseudomonas aeruginosa ή Acinetobacter.
- Λοιμώξεις τραυμάτων ή χειρουργικού πεδίου από πολυανθεκτικά Gram-αρνητικά παθογόνα.
Οι λοιμώξεις αυτές είναι δύσκολες στη θεραπεία λόγω περιορισμένων επιλογών και συχνά απαιτούν συνδυαστική ή εξειδικευμένη αντιμετώπιση.
Τι μπορεί να κάνει ο κάθε πολίτης για να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης ανθεκτικών μικροβίων;
Βασικό μέτρο είναι η ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών: λήψη μόνο με ιατρική συνταγή και αποφυγή φαρμάκων από παλαιότερες αγωγές ή από τρίτους. Η θεραπεία δεν πρέπει να διακόπτεται πρόωρα, ακόμη κι αν τα συμπτώματα υποχωρήσουν.
Η τήρηση κανόνων υγιεινής, όπως συχνό πλύσιμο χεριών και σωστή διαχείριση τροφίμων, μειώνει τον κίνδυνο λοιμώξεων.
Επιπλέον, οι εμβολιασμοί σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα προλαμβάνουν λοιμώξεις που διαφορετικά θα απαιτούσαν αντιβιοτική θεραπεία, περιορίζοντας έτσι την ανάγκη για φάρμακα.
Πότε είναι πραγματικά απαραίτητο να πάρει κάποιος αντιβιοτικά και πότε όχι;
Αντιβιοτικά χρειάζονται μόνο σε επιβεβαιωμένες βακτηριακές λοιμώξεις, όπως βακτηριαιμία, πνευμονία ή άλλες σοβαρές λοιμώξεις όπου η απουσία θεραπείας μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές. Η χορήγηση πρέπει να γίνεται πάντα με ιατρική συνταγή και η αγωγή να ολοκληρώνεται.
Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις προληπτικής χορήγησης, όπως πριν από συγκεκριμένες χειρουργικές πράξεις ή σε άτομα υψηλού κινδύνου.
Αντίθετα, στις ιογενείς λοιμώξεις, όπως κοινό κρυολόγημα, γρίπη, οι περισσότερες φαρυγγίτιδες, τα αντιβιοτικά δεν βοηθούν και η χρήση τους μόνο ενισχύει την αντοχή.
Η αντοχή στα αντιβιοτικά αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης ιατρικής. Με τις λοιμώξεις από ανθεκτικά μικρόβια να αυξάνονται συνεχώς, η αποτελεσματικότητα θεραπειών που άλλοτε θεωρούσαμε δεδομένες απειλείται σοβαρά. Μιλώντας στο Newsbeast, η κα Σοφία Χατζηαναστασίου, Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος, Δ/νση Αντιμετώπισης Μικροβιακής Αντοχής & Λοιμώξεων που Σχετίζονται με Φροντίδα Υγείας Γενική Δ/νση Επιδημιολογικής Επιτήρησης, αναλύει τις αιτίες της κρίσης, τις συνέπειές της και τους τρόπους με τους οποίους τόσο οι πολίτες όσο και το σύστημα υγείας μπορούν να συμβάλουν στην ανάσχεσή της. Με σαφή λόγο, υπογραμμίζει ότι η ορθολογική χρήση αντιβιοτικών δεν είναι απλώς ιατρική σύσταση, αλλά αναγκαιότητα για την προστασία της δημόσιας υγείας σήμερα και στο μέλλον.
Ποιοι είναι οι βασικοί λόγοι που οδηγούν στην ανάπτυξη αντοχής στα αντιβιοτικά;
Η ανάπτυξη αντοχής στα αντιβιοτικά οφείλεται κυρίως στην ακατάλληλη ή μη ορθολογική χρήση τους. Η χορήγησή τους χωρίς σαφή διάγνωση βακτηριακής λοίμωξης διευκολύνει την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό ανθεκτικών μικροβίων, καθώς τα ευαίσθητα βακτήρια καταστρέφονται ενώ τα ανθεκτικά επιβιώνουν και αναπτύσσονται.
Ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας είναι η μη σωστή συμμόρφωση στη θεραπεία: η πρόωρη διακοπή, η λανθασμένη δοσολογία ή η χρήση ακατάλληλου αντιβιοτικού επιτρέπουν στα βακτήρια να επιβιώσουν και να αναπτύξουν αντοχή.
Η εκτεταμένη χρήση αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία συμβάλλει επίσης στη δημιουργία και ανθεκτικών στελεχών, τα οποία μπορούν να μεταφερθούν στον άνθρωπο μέσω της τροφικής αλυσίδας.
Τέλος, στο νοσοκομειακό περιβάλλον η συχνή χρήση αντιβιοτικών ευρέος φάσματος και η παρουσία ήδη ανθεκτικών παθογόνων δημιουργούν συνθήκες που επιταχύνουν την ανάπτυξη και διασπορά της αντοχής.
Πώς επηρεάζει η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών την αποτελεσματικότητά τους στο μέλλον;
Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών μειώνει την αποτελεσματικότητά τους, επειδή τα βακτήρια που εκτίθενται σε αυτά προσαρμόζονται για να επιβιώσουν. Όταν τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται χωρίς ένδειξη ή λανθασμένα, τα ευαίσθητα βακτήρια καταστρέφονται και παραμένουν εκείνα που έχουν αναπτύξει αντοχή. Η εξάπλωση των ανθεκτικών στελεχών μειώνει την αποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών και η αντιμετώπιση σοβαρών λοιμώξεων γίνεται δυσκολότερη.
Αυτό σημαίνει ότι στο μέλλον μπορεί να απαιτούνται ισχυρότερα ή ακριβότερα φάρμακα, με μεγαλύτερη διάρκεια θεραπείας και περισσότερες παρενέργειες, περιορίζοντας τις θεραπευτικές επιλογές σε επίπεδο κοινότητας και νοσοκομείου.
Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα λάθη που κάνουν οι ασθενείς όταν λαμβάνουν αντιβιοτικά;
Τα συνηθέστερα λάθη αφορούν τη μη σωστή χρήση του φαρμάκου. Πολλοί ασθενείς διακόπτουν την αγωγή μόλις αισθανθούν καλύτερα, επιτρέποντας σε μέρος των βακτηρίων να επιβιώσει και να αναπτύξει αντοχή.
Συχνά καταναλώνουν το φάρμακο σε λανθασμένη δόση ή συχνότητα, γεγονός που μειώνει την αποτελεσματικότητα ή αυξάνει τις παρενέργειες.
Επίσης, αρκετοί χρησιμοποιούν αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή, για ιογενείς λοιμώξεις όπου δεν έχουν καμία δράση, ή λαμβάνουν φάρμακα που έχουν περισσέψει από προηγούμενες θεραπείες ή προέρχονται από άλλους.
Τέλος, η μη τήρηση οδηγιών σχετικά με τον χρόνο λήψης ή τις πιθανές αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα μειώνει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
Ποιες λοιμώξεις σήμερα θεωρούνται πιο δύσκολες στη θεραπεία λόγω αντοχής;
Πιο δύσκολες θεωρούνται οι λοιμώξεις που προκαλούνται από πολυανθεκτικά βακτήρια, όπως:
- Βακτηριαιμία και σήψη από ανθεκτικά στελέχη Staphylococcus aureus (MRSA) ή Enterococcus (VRE).
- Λοιμώξεις ουροποιητικού από ανθεκτικά Escherichia coli ή Klebsiella pneumoniae, ιδιαίτερα σε νοσοκομειακούς ασθενείς.
- Νοσοκομειακές πνευμονίες ή πνευμονίες σε άτομα με χρόνια νοσήματα, συχνά από Pseudomonas aeruginosa ή Acinetobacter.
- Λοιμώξεις τραυμάτων ή χειρουργικού πεδίου από πολυανθεκτικά Gram-αρνητικά παθογόνα.
Οι λοιμώξεις αυτές είναι δύσκολες στη θεραπεία λόγω περιορισμένων επιλογών και συχνά απαιτούν συνδυαστική ή εξειδικευμένη αντιμετώπιση.
Τι μπορεί να κάνει ο κάθε πολίτης για να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης ανθεκτικών μικροβίων;
Βασικό μέτρο είναι η ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών: λήψη μόνο με ιατρική συνταγή και αποφυγή φαρμάκων από παλαιότερες αγωγές ή από τρίτους. Η θεραπεία δεν πρέπει να διακόπτεται πρόωρα, ακόμη κι αν τα συμπτώματα υποχωρήσουν.
Η τήρηση κανόνων υγιεινής, όπως συχνό πλύσιμο χεριών και σωστή διαχείριση τροφίμων, μειώνει τον κίνδυνο λοιμώξεων.
Επιπλέον, οι εμβολιασμοί σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα προλαμβάνουν λοιμώξεις που διαφορετικά θα απαιτούσαν αντιβιοτική θεραπεία, περιορίζοντας έτσι την ανάγκη για φάρμακα.
Πότε είναι πραγματικά απαραίτητο να πάρει κάποιος αντιβιοτικά και πότε όχι;
Αντιβιοτικά χρειάζονται μόνο σε επιβεβαιωμένες βακτηριακές λοιμώξεις, όπως βακτηριαιμία, πνευμονία ή άλλες σοβαρές λοιμώξεις όπου η απουσία θεραπείας μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές. Η χορήγηση πρέπει να γίνεται πάντα με ιατρική συνταγή και η αγωγή να ολοκληρώνεται.
Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις προληπτικής χορήγησης, όπως πριν από συγκεκριμένες χειρουργικές πράξεις ή σε άτομα υψηλού κινδύνου.
Αντίθετα, στις ιογενείς λοιμώξεις, όπως κοινό κρυολόγημα, γρίπη, οι περισσότερες φαρυγγίτιδες, τα αντιβιοτικά δεν βοηθούν και η χρήση τους μόνο ενισχύει την αντοχή.
