22/5/2025

Λίγο πριν από τις Πανελλήνιες εξετάσεις, το άγχος κάνει πιο έντονη την παρουσία του σε κάθε υποψήφιο και κατ’ επέκταση στην οικογένειά του.

Άγχος για το αν θα τα καταφέρει, άγχος για το αν διάβασε σωστά, άγχος μήπως απογοητεύσει τους γονείς του, ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό.

Η κα Νάντια Ζιαγκουβά, Κοινωνική Λειτουργός, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, μίλησε στο Newsbeast για το άγχος πριν και κατά τη διάρκεια των Πανελλήνιων εξετάσεων και το ρόλο της οικογένειας στη διαχείρισή του.

Τι είναι το άγχος;

Το άγχος είναι μια φυσιολογική λειτουργία του σώματος και της ψυχής και ένας εσωτερικός συναγερμός που μας ειδοποιεί ότι κάποια σημαντική πρόκληση ή κάποιο πρόβλημα βρίσκεται μπροστά μας και εμείς πρέπει να το αντιμετωπίσουμε προς όφελός μας. Συνεπώς, από τον τρόπο που θα διαχειριστούμε το άγχος μας θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό και η θετική έκβαση μιας δύσκολης κατάστασης.

Η μορφή και η ένταση του άγχους διαφέρουν από άτομο σε άτομο, καθώς εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό αφενός από την ιδιοσυγκρασία μας (πώς μάθαμε να αντιδρούμε σε καταστάσεις πίεσης) και αφετέρου από τις συνθήκες του περιβάλλοντος που γεννηθήκαμε και ανατραφήκαμε.

Ένας μαθητής που έχει βιώσει πίεση από μικρή ηλικία ίσως νιώσει ότι η επιτυχία στις Πανελλήνιες είναι το μόνο εισιτήριο για αναγνώριση, ενώ ένας άλλος που έχει μεγαλώσει με πιο χαλαρές προσδοκίες μπορεί να βιώσει το άγχος με διαφορετικό τρόπο.

Το άγχος δεν αφορά μόνο την επιτυχία ή την αποτυχία

Στην πραγματικότητα, οι εξετάσεις λειτουργούν ως ένα σταυροδρόμι. Σηματοδοτούν το τέλος της παιδικότητας και την αρχή της ενηλικίωσης, όπου οι επιλογές αποκτούν άλλη βαρύτητα. Ο νέος καλείται να επιλέξει πορεία ζωής, επαγγελματικό προσανατολισμό, αφήνοντας πίσω του δεδομένα που μέχρι τώρα του πρόσφεραν ασφάλεια, όπως ανεμελιά παιδικής ηλικίας, δεσμούς και σχέσεις που αλλάζουν μορφή, όνειρα που επαναπροσδιορίζονται και να εισέλθει σε έναν κόσμο όπου το «λάθος» μοιάζει να μην συγχωρείται εύκολα.

Η επιτυχία και η αποτυχία γίνονται δύο αντίθετα φορτισμένοι πόλοι σε έναν αγώνα που πολλές φορές μοιάζει με μάχη του υποψηφίου, να «εξολοθρεύσει» τον αρνητικό πόλο (αποτυχία). Κι όμως, το καθένα από αυτά τα πράγματα αντιπροσωπεύει μια απώλεια που καλείται να επεξεργαστεί μέσα του.

Η αποτυχία στις Πανελλήνιες δεν σημαίνει αποτυχία στη ζωή

Συχνά το «πρέπει» ακούγεται πιο δυνατά από το «θέλω ή επιλέγω». Η κοινωνία μας προωθεί συγκεκριμένες πορείες ως «επιτυχία», παραγνωρίζοντας την έννοια της προσωπικής ικανοποίησης και ταυτίζοντάς την με την αξία του ατόμου, με αποτέλεσμα το άγχος να ενισχύεται από την αίσθηση του «πρέπει» και του «τίποτα λιγότερο» από την επιτυχία. Κοινωνικές προσδοκίες, γονεϊκές φιλοδοξίες και η εσωτερική φωνή του μαθητή σχηματίζουν ένα εκρηκτικό μείγμα.

Η σύγκριση με άλλους, οι ερωτήσεις για το μετά, το άγνωστο και οι διαρκείς υπενθυμίσεις ότι οι Πανελλήνιες Εξετάσεις είναι η «μοναδική ευκαιρία» δημιουργούν την εντύπωση ότι το μέλλον εξαρτάται από αυτόν τον αγώνα. Ο μαθητής, λοιπόν, καλείται να απαντήσει σε ερωτήσεις για το μέλλον του, χωρίς να έχει προλάβει ίσως να ρωτήσει τον εαυτό του τι τον γεμίζει πραγματικά.

Όμως, τι συμβαίνει όταν ένα παιδί δεν ξέρει ακόμα ποιος είναι;

Πώς καλείται να επιλέξει πορεία ζωής χωρίς να έχει ανακαλύψει την εσωτερική του φωνή; Στην εφηβεία, το άτομο αρχίζει να αναζητά την ταυτότητά του. Ξαφνικά, πρέπει να δηλώσει στόχους και κατευθύνσεις, να πάρει αποφάσεις που φαίνονται καθοριστικές και να απαντήσει στο ΤΙ χωρίς να γνωρίζει το ΠΩΣ. Πώς να ακούει τον εαυτό του, πώς να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, πώς να ξεχωρίζει τις δικές του επιθυμίες από τις προσδοκίες των άλλων ή πώς να βρίσκει αυτό που είναι καλό για τον εαυτό του.

Επιπλέον, έχουμε όλοι γαλουχηθεί στην ιδέα ότι πρέπει να επιλέγουμε πάντα ανάμεσα σε δύο. Η επιλογή ή το ένα ή το άλλο ενισχύει την πίεση της επιλογής και τον φόβο της αποτυχίας, καθώς αν υπάρχει μόνο ένα σωστό μονοπάτι, τότε όλα τα άλλα πάντα μοιάζουν με αποτυχία. Και από την αποτυχία γεννιέται και η ενοχή: Μήπως δεν τα κατάφερα; Μήπως απογοητεύσω;

Ο ρόλος της οικογένειας

Μέσα σε όλα αυτά, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η οικογένεια λειτουργεί σαν ένα σύστημα συγκοινωνούντων δοχείων. Οι γονείς, συχνά χωρίς να το συνειδητοποιούν, μεταφέρουν τη δική τους αγωνία στα παιδιά. Καθώς τα μέλη μιας οικογένειας είναι σε συνεχή αλληλεπίδραση και αντανακλούν το ένα το άλλο, έτσι και η οικογένεια καθρεφτίζει το άγχος της κοινωνίας, με αποτέλεσμα το παιδί να σηκώνει, συχνά σιωπηλά, και τις ανησυχίες των γονιών του.

Ο φόβος της αποτυχίας, οι προσδοκίες, η αίσθηση ότι «αν δεν πετύχει, θα χαθεί» φορτώνουν τον μαθητή με άγχος που δεν του ανήκει. Οι Πανελλήνιες δεν είναι μόνο για να περάσεις κάπου. Αποτελούν ένα μάθημα ζωής και όχι ένα τελικό προορισμό. Είναι μια δοκιμασία ενηλικίωσης και μια ευκαιρία για τα παιδιά να δουν πώς αντέχουν στην πίεση, πώς οργανώνονται και πώς φροντίζουν τον εαυτό τους.

Νάντια Ζιαγκουβά, Κοινωνική Λειτουργός, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

Η επαγγελματική διαδρομή δεν ορίζει την ψυχή του παιδιού

Δεν ορίζει την προσωπικότητά του, ούτε καθορίζει την αξία του. Οι επαγγελματικές διαδρομές της ζωής μας είναι πολυδιάστατες και σπάνια γραμμικές. Κανείς δεν κρίνεται από το πού πέρασε στα 18 του ή επειδή δεν πέρασε στο πρώτο του όνειρο.

Αυτό που χρειάζεται ένας νέος άνθρωπος είναι εμπιστοσύνη και ένα περιβάλλον που του υπενθυμίζει καθημερινά ότι αξίζει, ακόμα κι αν δεν έχει όλες τις απαντήσεις ή το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Η ευτυχία και η πληρότητα δεν πηγάζουν από την επιτυχία στις εξετάσεις αλλά από άλλους δρόμους, όπως οι σχέσεις, τα ενδιαφέροντα, η αυτογνωσία. Έρχεται από τον χώρο που τους δίνεται για να κάνουν τα λάθη τους, να δοκιμάζουν, να αμφισβητούν και να επιλέγουν.

Η αποτυχία δεν είναι η αντίθετη όψη της επιτυχίας. Είναι μέρος της διαδικασίας. Μια ευκαιρία για ανασυγκρότηση, για επαναπροσδιορισμό. Κάθε αποτυχία μπορεί να είναι ένα σκαλοπάτι που οδηγεί σε μια πιο αυθεντική πορεία και ενδεχομένως πιο κοντά στον πραγματικό εαυτό.

Όμως, η ουσία δεν είναι να επιτευχθεί η επιτυχία, αλλά να παραμείνει η σύνδεση. Ο πραγματικός στόχος είναι να καλλιεργήσουμε μια υγιή επικοινωνία, όπου ο γονέας μπορεί να ακούσει το παιδί του χωρίς να προβάλλει τις δικές του αγωνίες, δημιουργώντας έτσι ένα ασφαλές πλαίσιο για έκφραση. Αντί να ρωτάμε «αν διάβασες;» μπορούμε να ρωτήσουμε «πώς νιώθεις;». Γιατί το «πώς νιώθεις» έχει μεγαλύτερη σημασία από τα κεφάλαια που ολοκλήρωσε.

Η στοργική παρουσία είναι το ασφαλές λιμάνι που χρειάζεται κάθε παιδί πριν από τον αγώνα των Πανελληνίων

Ας θυμόμαστε πως οι Πανελλήνιες εξετάσεις δεν είναι το τέλος του δρόμου. Είναι ένα πέρασμα, ένας μόνο σταθμός στο ταξίδι. Και η επιτυχία δεν είναι η γραμμή τερματισμού, αλλά η πορεία που διανύεται με αυτογνωσία, αποδοχή και σύνδεση.

Μέσα από τη φροντίδα, την ακρόαση, την κατανόηση και τη σταθερότητα, μπορούμε να κάνουμε αυτή τη δύσκολη περίοδο λιγότερο τρομακτική και περισσότερο ανθρώπινη.

Ας εμπιστευτούμε τα παιδιά ότι μπορούν να βρουν τον δικό τους δρόμο. Διότι…

«Τα παιδιά σας δεν είναι παιδιά σας. Είναι οι γιοι και οι κόρες της λαχτάρας της Ζωής για τη Ζωή. Έρχονται στη ζωή με τη βοήθειά σας, αλλά όχι από εσάς. Μπορείτε να τους δώσετε την αγάπη σας, όχι όμως και τις ιδέες σας. Γιατί αυτά έχουν τις δικές τους ιδέες» – Khalil Gibran