Πριν από λίγο καιρό και συγκεκριμένα στις 5 Μαΐου εορτάστηκε, όπως κάθε χρόνο, η Παγκόσμια Ημέρα Υγιεινής Χεριών, με στόχο την ευαισθητοποίηση για ένα από τα πιο εύκολα και ταυτόχρονα πιο κρίσιμα μέσα πρόληψης λοιμώξεων: την υγιεινή των χεριών.

Και αυτό το μήνυμα δεν απευθύνεται μόνο στο ευρύ κοινό, αλλά κυρίως στους επαγγελματίες υγείας, γιατρούς και νοσηλευτές, που πολλές φορές δεν συμμορφώνονται επαρκώς με αυτόν τον απλό κανόνα.

Με αφορμή λοιπόν την παγκόσμια ημέρα για την υγιεινή των χεριών, η κ. Μαρία Τσερώνη, Νοσηλεύτρια, ΜΑ, PhD, Επίκουρη Καθηγήτρια Νοσηλευτικής Λοιμώξεων στο Τμήμα Νοσηλευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, μίλησε στο Newsbeast και ανέλυσε εκτενώς τους στόχους και τις προκλήσεις που σχετίζονται με την εφαρμογή της υγιεινής των χεριών στο σύστημα υγείας.

Ένας παγκόσμιος θεσμός με πολλαπλά μηνύματα

Η Παγκόσμια Ημέρα Υγιεινής Χεριών γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Μαΐου, με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού και, κυρίως, των επαγγελματιών υγείας για την ανάγκη ορθής και τακτικής εφαρμογής της υγιεινής των χεριών. «Η επιλογή της συγκεκριμένης ημέρας δεν είναι τυχαία», εξηγεί η κ. Τσερώνη. «Αντιπροσωπεύει τις πέντε στιγμές που πρέπει να τηρείται η υγιεινή των χεριών, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), μία για κάθε δάχτυλο του χεριού». Όπως επισημαίνει η ίδια, η ημέρα αυτή αποτελεί μέρος της ευρύτερης παγκόσμιας εκστρατείας του ΠΟΥ που επί 17 συναπτά έτη προάγει τις πρακτικές πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων.

Οι βασικοί στόχοι για το 2025 είναι τρεις:

  • Η προώθηση βέλτιστων πρακτικών για την υγιεινή των χεριών και τη χρήση γαντιών στην καθημερινή κλινική πράξη
  • Η ένταξη της υγιεινής των χεριών στις εθνικές στρατηγικές και τις τυποποιημένες διαδικασίες λειτουργίας
  • Η ανάδειξη της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης από την αλόγιστη χρήση γαντιών

Μερικές φορές γάντια – Πάντα υγιεινή χεριών

Το φετινό σύνθημα του ΠΟΥ «Μερικές φορές γάντια – Πάντα υγιεινή χεριών» δίνει έμφαση στη σημασία της σωστής χρήσης γαντιών σε συνδυασμό με τη σταθερή εφαρμογή της υγιεινής των χεριών. Όπως αναφέρει η κ. Τσερώνη, «τα γάντια δεν είναι πανάκεια και σίγουρα δεν αντικαθιστούν την υγιεινή των χεριών. Πρέπει να αφαιρούνται αμέσως μετά από κάθε ιατρική πράξη και να ακολουθεί απολύμανση των χεριών, ακόμη και αν δεν φαίνονται λερωμένα». Η παρατεταμένη ή αδικαιολόγητη χρήση τους όχι μόνο δεν προστατεύει, αλλά ενέχει κινδύνους για τον ασθενή, τον επαγγελματία υγείας και το περιβάλλον.

Η καθορισμένη χρήση τους πρέπει να βασίζεται σε εκτίμηση κινδύνου, ενώ η υπερκατανάλωσή τους συμβάλλει στην αύξηση απορριμμάτων, στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα και σε επιβάρυνση των επαγγελματιών με δερματίτιδες, αλλά και του ίδιου του συστήματος υγείας με αυξημένο κόστος.

Οι πέντε κρίσιμες στιγμές της υγιεινής χεριών

Ο ΠΟΥ έχει καθορίσει πέντε βασικές στιγμές όπου η υγιεινή των χεριών είναι απολύτως απαραίτητη:

  • Πριν από την επαφή με τον ασθενή
  • Πριν από καθαρή ή άσηπτη τεχνική
  • Μετά την έκθεση σε βιολογικά υγρά
  • Μετά την επαφή με τον ασθενή
  • Μετά την επαφή με το περιβάλλον του ασθενούς

Όπως εξηγεί η κ. Τσερώνη, «οι πρώτες δύο στιγμές προστατεύουν τον ίδιο τον ασθενή, ενώ οι επόμενες τρεις διασφαλίζουν το περιβάλλον, άλλους ασθενείς και τους ίδιους τους επαγγελματίες υγείας». Παρόλα αυτά, η παγκόσμια συμμόρφωση με αυτές τις πρακτικές παραμένει σε ανησυχητικά χαμηλά επίπεδα, κατά μέσο όρο στο 40%, με ακόμη μικρότερα ποσοστά σε χώρες χαμηλού εισοδήματος.

Η υγιεινή των χεριών: Όπλο κατά της μικροβιακής αντοχής

Η μικροβιακή αντοχή αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες απειλές για τη δημόσια υγεία. Σύμφωνα με την κ. Τσερώνη, το 75% των περιπτώσεων σχετίζεται με λοιμώξεις που αποκτώνται εντός μονάδων φροντίδας υγείας. «Η υγιεινή των χεριών είναι ένας απλός αλλά αποτελεσματικός τρόπος για την πρόληψη της μετάδοσης πολυανθεκτικών μικροοργανισμών», τονίζει. «Μειώνει την ανάγκη χρήσης αντιβιοτικών, περιορίζει τις μεταλλάξεις και συμβάλλει στη συγκράτηση της μικροβιακής αντοχής».

Η οικονομική διάσταση: Ένα δολάριο επένδυσης, 24,6 δολάρια απόδοση

Τα οφέλη από την υγιεινή των χεριών δεν είναι μόνο υγειονομικά αλλά και οικονομικά. Όπως εξηγεί η καθηγήτρια, οι λοιμώξεις σχετιζόμενες με τη φροντίδα υγείας (ΛΣΦΥ) αυξάνουν το κόστος νοσηλείας, παρατείνουν τη διάρκεια παραμονής των ασθενών και αυξάνουν τη θνησιμότητα. «Στην Ευρώπη, το άμεσο ετήσιο κόστος ανέρχεται σε 7 δισ. ευρώ», αναφέρει χαρακτηριστικά. «Για κάθε 1 δολάριο που επενδύεται στην υγιεινή των χεριών, η απόδοση αγγίζει τα 24,6 δολάρια».

Η «σκοτεινή» πλευρά των γαντιών

Η υπέρμετρη χρήση γαντιών μπορεί να υπονομεύσει την πρόληψη λοιμώξεων. Συχνά συνδέεται με χαμηλότερη συμμόρφωση στην υγιεινή των χεριών, αυξημένο κόστος, δερματικές παθήσεις και περιβαλλοντική επιβάρυνση. «Επιπλέον, γάντια κατασκευασμένα με φθαλικές ενώσεις και δισφαινόλη Α ενδέχεται να επιβαρύνουν ακόμη και την υγεία των ίδιων των επαγγελματιών», εξηγεί η κ. Τσερώνη. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, τα γάντια είχαν το υψηλότερο ποσοστό εκπομπών CO₂ από όλα τα είδη ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού.

Γιατί οι επαγγελματίες υγείας δεν συμμορφώνονται επαρκώς;

Παρά τη συνεχή εκπαίδευση και τις καμπάνιες ευαισθητοποίησης, η συμμόρφωση με την υγιεινή των χεριών παραμένει χαμηλή. «Η μη συμμόρφωση οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων, από έλλειψη προσβασιμότητας σε υλικά, έως την πίεση χρόνου, τον φόβο για δερματικές παθήσεις, αλλά και τη γενικότερη κουλτούρα του εκάστοτε ιδρύματος», τονίζει η κ. Τσερώνη. Επισημαίνει επίσης την ύπαρξη του «know-do gap», δηλαδή της απόστασης ανάμεσα στη θεωρητική γνώση και την καθημερινή εφαρμογή.

Χαρακτηριστική είναι η μελέτη του ΕΟΔΥ που πραγματοποιήθηκε το 2018 στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής δράσης EU-JAMRAI. Όπως καταγράφηκε, τα βασικά εμπόδια συμμόρφωσης είναι κοινά σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, με βασικότερο τη μη εγκαθίδρυση κουλτούρας ασφάλειας και πρόληψης από τη διοίκηση.

Καταληκτικά, η κ. Μαρία Τσερώνη συνοψίζει με ένα ισχυρό μήνυμα: «Η υγιεινή των χεριών δεν είναι απλώς μια διαδικασία ρουτίνας. Είναι πράξη ευθύνης, επιστημονικής συνέπειας και ηθικής δέσμευσης προς κάθε ασθενή και το κοινωνικό σύνολο. Και σε έναν κόσμο με συνεχώς αυξανόμενες προκλήσεις, είναι ίσως το πιο ισχυρό εργαλείο που έχουμε στα χέρια μας».

Πηγή: https://www.newsbeast.gr

Πηγή φωτογραφίας: https://secure.gravatar.com