24/4/2025
Η ψύχωση αποτελεί μία από τις πιο σοβαρές εκφάνσεις διαταραχής της ψυχικής υγείας, με την ίδια τη φύση της να φέρει έναν δραστικό αποπροσανατολισμό από την πραγματικότητα.
Δεν πρόκειται για μία πάθηση καθαυτή, αλλά για ένα σύμπλεγμα συμπτωμάτων που εκδηλώνονται σε ποικίλα ψυχιατρικά, νευρολογικά ή και οργανικά πλαίσια.
Οι ψευδαισθήσεις, οι αυταπάτες και η αποδιοργάνωση της σκέψης και της συμπεριφοράς είναι μερικές από τις βασικές μορφές έκφρασής της. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που μπορεί να επηρεάσει τον καθένα, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, κοινωνικής θέσης ή πολιτισμικού υπόβαθρου.
Ορισμός και κλινική φύση της ψύχωσης
Η ψύχωση χαρακτηρίζεται από σοβαρή διατάραξη στην ικανότητα ενός ατόμου να αντιλαμβάνεται, να ερμηνεύει και να επεξεργάζεται την πραγματικότητα. Τα άτομα που τη βιώνουν μπορεί να ακούσουν φωνές, να δουν οπτικά φαινόμενα ή να αισθανθούν πράγματα που δεν υπάρχουν. Συχνά υιοθετούν σταθερές, ακλόνητες πεποιθήσεις (παραληρηματικές ιδέες) που δεν βασίζονται στην αντικειμενική πραγματικότητα και που δεν επηρεάζονται από τη λογική ή την παρουσία αντεπιχειρημάτων.
Η εμπειρία της ψύχωσης μπορεί να είναι εξαιρετικά αποδιοργανωτική και τρομακτική, τόσο για το άτομο όσο και για το περιβάλλον του. Το άτομο σπανίως αναγνωρίζει ότι βιώνει ψύχωση και το επεισόδιο μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων αυτοτραυματισμών ή επιθετικών συμπεριφορών προς τρίτους, παρόλο που τέτοιες περιπτώσεις είναι σπάνιες.
Επιδημιολογικά δεδομένα
Σύμφωνα με την Εθνική Συμμαχία για την Ψυχική Ασθένεια (NAMI), περίπου 100.000 νέοι στις Ηνωμένες Πολιτείες εμφανίζουν για πρώτη φορά ψύχωση κάθε χρόνο. Επιπλέον, εκτιμάται ότι έως και 3 στους 100 ανθρώπους θα βιώσουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο ψύχωσης κάποια στιγμή στη ζωή τους, με τη συντριπτική πλειοψηφία να το βιώνει για πρώτη φορά στην εφηβεία ή στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής.
Κλινικά συμπτώματα και πορείες εμφάνισης
Η ψύχωση δεν εμφανίζεται με έναν ενιαίο τρόπο. Μπορεί να ξεσπάσει αιφνιδιαστικά ή να αναπτυχθεί σταδιακά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η εκδήλωση ξεκινά ήπια, με πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια (πρόδρομη φάση), όπως:
- Πτώση στην απόδοση σε σχολείο ή εργασία
- Δυσκολία συγκέντρωσης και οργανωμένης σκέψης
- Συναισθηματικές εκρήξεις ή συναισθηματική απονέκρωση
- Κοινωνική απομόνωση
- Μείωση της προσωπικής φροντίδας και υγιεινής
Κατά την πλήρη έκφραση της ψύχωσης, τα συμπτώματα συνήθως εμπίπτουν σε πέντε βασικές κατηγορίες, όπως ορίζονται από το DSM-5-TR:
- Ψευδαισθήσεις: Ψευδείς αισθητηριακές εμπειρίες χωρίς πραγματικά ερεθίσματα, κυρίως ακουστικές, αλλά και οπτικές ή σωματικές.
- Παραληρητικές ιδέες: Εμμονικές, λανθασμένες πεποιθήσεις π.χ., ότι κάποιος καταδιώκει το άτομο ή ότι έχει υπερφυσικές ικανότητες.
- Αποδιοργανωμένος λόγος και σκέψη: Λογική ασυνέχεια, ακατανόητος λόγος, ασυνάρτητη συλλογιστική.
- Κατατονία ή αποδιοργανωμένη κίνηση: Από πλήρη ακινησία έως παρορμητικές, χωρίς σκοπό κινήσεις.
- Αρνητικά συμπτώματα: Έλλειψη κινήτρων, φτωχό συναισθηματικό ρεπερτόριο, λεκτική και κοινωνική απόσυρση.
Ειδικές μορφές ψευδαισθήσεων και αυταπατών
Οι ψευδαισθήσεις συχνά παίρνουν τη μορφή ακουστικών φωνών: επιβλητικών, επικριτικών, ακόμη και απειλητικών. Οι αυταπάτες χωρίζονται συνήθως σε κατηγορίες:
- Διωκτικές: Πίστη ότι κάποιος καταδιώκει ή θέλει να βλάψει το άτομο.
- Μεγαλείου: Ιδέες υπερβολικής σημασίας ή δύναμης.
- Ερωτομανικές: Πίστη ότι κάποιος (συνήθως δημόσιο πρόσωπο) είναι ερωτευμένος με το άτομο.
- Σκέψεις μετάδοσης: Αίσθηση ότι οι σκέψεις εκπέμπονται ή διαβάζονται από άλλους.
Διάρκεια και διαφοροδιάγνωση
Η ψύχωση μπορεί να είναι:
- Παροδική, όπως στην περίπτωση της σύντομης ψυχωτικής διαταραχής (διάρκεια <1 μήνα)
- Χρόνια, όπως στη σχιζοφρένεια (διάρκεια >6 μήνες, με τουλάχιστον 1 μήνα ενεργών συμπτωμάτων)
- Ουσιογενής, προκαλούμενη από ουσίες όπως αμφεταμίνες ή PCP
Η διαφοροδιάγνωση απαιτεί εις βάθος ιατρική και ψυχιατρική αξιολόγηση με εξετάσεις αίματος, νευρολογικές αξιολογήσεις, και απεικονιστικές εξετάσεις εγκεφάλου για τον αποκλεισμό οργανικών αιτίων (π.χ. όγκοι, εγκεφαλίτιδα, ΣΚΠ).
Αίτια και νευροβιολογικοί μηχανισμοί
Η ψύχωση ενδέχεται να προκληθεί από:
- Γενετικούς παράγοντες (οικογενειακό ιστορικό ψυχικών διαταραχών)
- Περιβαλλοντικούς στρεσογόνους παράγοντες (τραύματα, κακοποίηση, απομόνωση)
- Νευροχημικές ανισορροπίες, κυρίως στη ντοπαμίνη και το γλουταμινικό οξύ
- Ορμονικές μεταβολές (π.χ. επιλόχεια ψύχωση)
Θεραπεία της ψύχωσης: Ολιστική προσέγγιση
Η θεραπεία περιλαμβάνει:
- Αντιψυχωσικά φάρμακα: μειώνουν τα θετικά συμπτώματα (ψευδαισθήσεις, αυταπάτες).
- Ψυχοθεραπεία: γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT), οικογενειακή συμβουλευτική, κοινωνική αποκατάσταση.
- Κοινωνική υποστήριξη και εργοθεραπεία
- Παρέμβαση πρώτου επεισοδίου: όσο πιο έγκαιρη η αντιμετώπιση, τόσο καλύτερη η πρόγνωση.
Στις περιπτώσεις σχιζοφρένειας, εφαρμόζεται θεραπευτικό πλάνο σε δύο φάσεις:
- Οξεία φάση: σταθεροποίηση των συμπτωμάτων, συχνά με νοσηλεία.
- Φάση συντήρησης: πρόληψη υποτροπής και αποκατάσταση λειτουργικότητας.
Ψυχωσικές διαταραχές και συννοσηρότητες
Οι κυριότερες διαταραχές που περιλαμβάνουν ψυχωσικά επεισόδια είναι:
- Σχιζοφρένεια
- Σχιζοσυναισθηματική διαταραχή
- Σύντομη ψυχωτική διαταραχή
- Διπολική διαταραχή με ψυχωτικά χαρακτηριστικά
- Μείζων καταθλιπτική διαταραχή με ψύχωση
- Επιλόχεια ψύχωση
- Ψυχωσικά επεισόδια από χρήση ουσιών
Καταληκτικές σκέψεις
Η ψύχωση είναι μία από τις πιο σύνθετες προκλήσεις της ψυχιατρικής, απαιτώντας συντονισμένη και πολυεπίπεδη παρέμβαση. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι καίριας σημασίας για την έκβαση και την ποιότητα ζωής των ασθενών. Η επιστημονική κατανόηση συνεχώς εξελίσσεται, προσφέροντας νέες προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση και την αποκατάσταση των ατόμων που επηρεάζονται από αυτή την εξαιρετικά πολύπλευρη κατάσταση.
Πηγή: https://www.newsbeast.gr
Πηγή φωτογραφίας: https://secure.gravatar.com
