Για περισσότερο από μισό αιώνα, η αντισύλληψη θεωρείται σχεδόν αυτονόητα γυναικεία υπόθεση. Από τη στιγμή που το πρώτο αντισυλληπτικό χάπι κυκλοφόρησε τη δεκαετία του 1960, η ευθύνη της αποφυγής της εγκυμοσύνης (με όλες τις σωματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες που αυτό συνεπάγεται) μεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις γυναίκες.

Το ερώτημα, ωστόσο, παραμένει επίμονο: Γιατί, τόσες δεκαετίες μετά, δεν υπάρχει ακόμη ένα αξιόπιστο ανδρικό αντισυλληπτικό χάπι;

Η απάντηση δεν βρίσκεται σε έναν μόνο λόγο. Είναι το αποτέλεσμα μιας περίπλοκης αλληλεπίδρασης βιολογικών περιορισμών, οικονομικών κινήτρων και βαθιά ριζωμένων κοινωνικών αντιλήψεων για το φύλο, το ρίσκο και την ευθύνη.

Η αντισύλληψη ως καθημερινότητα των γυναικών

Για όσες γυναίκες δεν επιθυμούν μια εγκυμοσύνη στο άμεσο ή μεσοπρόθεσμο μέλλον, το σύγχρονο ιατρικό σύστημα προσφέρει πληθώρα επιλογών. Υπάρχουν εκατοντάδες εκδοχές αντισυλληπτικών χαπιών, καθεμία με ελαφρώς διαφορετική ισορροπία συνθετικών ορμονών. Υπάρχουν εμφυτεύματα στο μπράτσο, ενδομήτριες συσκευές που στερεώνονται στον τράχηλο, επιθέματα, ενέσεις και μηχανικές μέθοδοι.

Η ποικιλία αυτή δημιουργεί την ψευδαίσθηση της επιλογής. Στην πράξη, όμως, όλες αυτές οι μέθοδοι μοιράζονται ένα κοινό χαρακτηριστικό: το κόστος (σωματικό και ψυχικό) το επωμίζονται σχεδόν αποκλειστικά οι γυναίκες.

Για τους άνδρες, οι επιλογές παραμένουν ελάχιστες και αμετάβλητες εδώ και δεκαετίες: προφυλακτικό, αγγειεκτομή ή η υπόθεση ότι η σύντροφος έχει ήδη αναλάβει την ευθύνη.

Η αυξανόμενη απόρριψη της ορμονικής αντισύλληψης

Η δυσαρέσκεια για αυτή την ανισορροπία αποτυπώνεται πλέον και στα δεδομένα.

Σύμφωνα με μελέτη του British Medical Journal το 2025, όλο και περισσότερες γυναίκες που δεν επιθυμούν εγκυμοσύνη απομακρύνονται από τα αντισυλληπτικά χάπια και τις ορμονικές συσκευές.

Αντί να στραφούν σε άλλες ιατρικές μεθόδους, βασίζονται σε εφαρμογές παρακολούθησης κύκλου ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, εγκαταλείπουν πλήρως την αντισύλληψη. Η τάση αυτή δεν προκύπτει από άγνοια, αλλά από εμπειρία. Οι πιθανές παρενέργειες της γυναικείας αντισύλληψης είναι πολλές και συχνά υποτιμημένες:

Εναλλαγές διάθεσης, ακμή, μεταβολές στη λίμπιντο, βαριές ή ακανόνιστες περιόδους, αύξηση βάρους. Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, έχει καταγραφεί αυξημένος κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου ή αυτοκτονικού ιδεασμού.

Παρά την αυξανόμενη κόπωση, ωστόσο, η ευθύνη δεν μετατοπίζεται.

Το πρώτο και μεγαλύτερο εμπόδιο: η βιολογία

Ένας από τους βασικούς λόγους που η ανδρική αντισύλληψη δεν έχει ακόμη καταστεί ευρέως διαθέσιμη είναι καθαρά βιολογικός.

Ο καθηγητής Richard Anderson, από το Κέντρο Αναπαραγωγικής Υγείας του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, το περιγράφει με σαφήνεια: «Στις γυναίκες προσπαθείς να εμποδίσεις την απελευθέρωση ενός κυττάρου τον μήνα. Στους άνδρες πρέπει να σταματήσεις εκατομμύρια σπερματοζωάρια κάθε λεπτό».

Στο γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα, ένα ωάριο απελευθερώνεται κατά μέσο όρο κάθε 28 ημέρες. Η διαδικασία αυτή ρυθμίζεται από λεπτές μεταβολές ορμονών, οι οποίες μπορούν σχετικά εύκολα να διαταραχθούν.

Η αναπαραγωγική ενδοκρινολόγος Δρ Channa Jayasena εξηγεί ότι τα περισσότερα γυναικεία αντισυλληπτικά λειτουργούν ακριβώς έτσι: εισάγουν συνθετικές μορφές προγεστερόνης (και σε ορισμένες περιπτώσεις οιστρογόνων) ώστε να αποτρέπεται η ωορρηξία. Στην περίπτωση του χάλκινου σπιράλ, η μήτρα καθίσταται απλώς αφιλόξενη για το σπέρμα.

Στους άνδρες, η παραγωγή δεν σταματά ποτέ

Η ανδρική αναπαραγωγή, ωστόσο, ακολουθεί εντελώς διαφορετικούς κανόνες. Το σπέρμα παράγεται συνεχώς, σε τεράστιες ποσότητες, και η διαδικασία ωρίμανσής του διαρκεί περίπου τρεις μήνες.

«Υπάρχει ένας συνεχής ιμάντας μεταφοράς», λέει η Δρ. Jayasena. «Οποιοδήποτε ανδρικό αντισυλληπτικό πρέπει να αναστείλει αυτή τη διαδικασία για μεγάλο χρονικό διάστημα».

Αυτό σημαίνει ότι ένα ανδρικό αντισυλληπτικό δεν μπορεί να λειτουργήσει άμεσα. Πρέπει να χρησιμοποιείται για μήνες πριν θεωρηθεί αξιόπιστο, σε αντίθεση με τη γυναικεία ορμονική αντισύλληψη, η οποία συχνά δρα μέσα σε επτά ημέρες.

Οι ορμόνες και το τίμημά τους

Υπάρχει και ένα δεύτερο βιολογικό πρόβλημα: οι ποσότητες των ορμονών. Οι γυναικείες ορμόνες κυκλοφορούν στο σώμα σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από την τεστοστερόνη.

Για να κατασταλεί η παραγωγή σπέρματος, απαιτούνται πολύ μεγαλύτερες ορμονικές παρεμβάσεις. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο παρενεργειών.

Η λύση που εξετάζεται εδώ και χρόνια βασίζεται σε συνδυασμό τεστοστερόνης και προγεστερόνης. Οι άνδρες διαθέτουν φυσικά προγεστερόνη, αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες και η αύξησή της συνοδεύεται από παρενέργειες όπως μεταβολές στη διάθεση και τη λίμπιντο.

Γιατί οι φαρμακευτικές δεν επενδύουν

Ακόμη κι αν η επιστήμη μπορεί να ξεπεράσει τα εμπόδια, η αγορά παραμένει διστακτική.

«Οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν πιστεύουν ότι πρόκειται για επικερδή αγορά», υποστηρίζει η Δρ. Jayasena. Η Kate Muir, συγγραφέας και ακτιβίστρια για την υγεία των γυναικών, το διατυπώνει ακόμη πιο ωμά: «Η νέα έρευνα κοστίζει δισεκατομμύρια. Κανείς δεν θα τα επενδύσει στους άνδρες, όταν οι γυναίκες κάνουν ήδη τη δουλειά».

Ο Δρ. Anderson προσθέτει ότι οι δεκαετίες επιτυχίας της γυναικείας αντισύλληψης έχουν ανεβάσει υπερβολικά τον πήχη: ένα νέο προϊόν πρέπει να είναι φθηνό, σχεδόν 100% αποτελεσματικό και χωρίς παρενέργειες. Αυτό καθιστά κάθε νέα προσπάθεια επιχειρηματικά επισφαλή.

Το διπλό πρότυπο των παρενεργειών

Εδώ αναδύεται το πιο αμφιλεγόμενο ζήτημα: αξιολογούνται οι παρενέργειες με τον ίδιο τρόπο για άνδρες και γυναίκες;

Η Δρ. Muir υποστηρίζει πως όχι. Οι άνδρες δεν διατρέχουν προσωπικά τον κίνδυνο της εγκυμοσύνης, άρα κάθε παρενέργεια θεωρείται υπερβολικό τίμημα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί κλινική δοκιμή του 2016, στην οποία 350 άνδρες έλαβαν ενέσεις τεστοστερόνης και ενανθικής νορεθιστερόνης κάθε δύο μήνες. Η αποτελεσματικότητα άγγιξε το 96%.

Ωστόσο, καταγράφηκαν σχεδόν 1.500 αναφορές παρενεργειών (κυρίως ακμή, μεταβολές στη λίμπιντο και κακή διάθεση) και 20 άνδρες αποχώρησαν. Η δοκιμή διακόπηκε.

Ο Δρ. Anderson, συν-συγγραφέας της μελέτης, απορρίπτει την ιδέα συνειδητού διπλού προτύπου, αλλά αναγνωρίζει ότι ιστορικά η εγκυμοσύνη θεωρούνταν πάντα μεγαλύτερος κίνδυνος από τις παρενέργειες της γυναικείας αντισύλληψης.

Τι έρχεται και πότε

Παρά όλα τα εμπόδια, η έρευνα συνεχίζεται. Το διαδερμικό τζελ NES/T έχει δοκιμαστεί σε περισσότερους από 750 άνδρες και μειώνει σχεδόν στο μηδέν την παραγωγή σπέρματος μετά από τρεις μήνες. Η αποδοχή του είναι «πολύ υψηλή», σύμφωνα με τη Δρ Regine Sitruk-Ware.

Το ADAM, ένα μη ορμονικό, αναστρέψιμο «εσωτερικό φράγμα» στον σπερματικό πόρο, φιλοδοξεί να αποτελέσει την πρώτη μεγάλη καινοτομία μετά την αγγειεκτομή.

Παράλληλα, ένα μη ορμονικό χάπι (YCT-529) βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο δοκιμών.

Μια αλλαγή που αργεί, αλλά δεν είναι αδύνατη

Οι ειδικοί παραμένουν επιφυλακτικοί. Ο Δρ. Anderson μιλά για «μακρινή προοπτική». Η Δρ. Jayasena εκτιμά ότι μέσα στα επόμενα 10 χρόνια θα μπορούσαν να υπάρξουν νέες, πρακτικές και αναστρέψιμες επιλογές, αν υπάρξει χρηματοδότηση.

Μέχρι τότε, η αντισύλληψη παραμένει κυρίως γυναικεία υπόθεση. Όχι επειδή δεν υπάρχει επιστημονική δυνατότητα, αλλά επειδή η κοινωνία, η οικονομία και η ιστορία δεν έχουν ακόμη αποφασίσει ότι η ευθύνη πρέπει πραγματικά να μοιραστεί.