Φορολογία στα καύσιμα: Οι αλλαγές της ΕΕ και γιατί ανησυχεί η Αθήνα

21/11/2025

Σε μια συγκυρία όπου η πράσινη μετάβαση εξελίσσεται σε κεντρικό άξονα της ευρωπαϊκής πολιτικής, η συζήτηση στις Βρυξέλλες για την αναμόρφωση της φορολογίας καυσίμων αποκτά βαρύτητα που ξεπερνά το τεχνικό της αποτύπωμα. Η πρόταση της Κομισιόν για νέο κοινό σύστημα κανόνων, στο πλαίσιο της επικαιροποίησης της Οδηγίας για τη Φορολογία Ενεργειακών Προϊόντων, φέρνει στο τραπέζι μια πιο «πράσινη» ιεράρχηση των φόρων, αλλά και μια ευθεία πρόκληση για οικονομίες όπως η ελληνική.

Οι αλλαγές δεν προκύπτουν από πολιτική έμπνευση της στιγμής, αλλά από την ανάγκη της Ευρώπης να ευθυγραμμίσει τη φορολογία με τους κλιματικούς στόχους της —και να διαμορφώσει ενιαίους κανόνες που σήμερα διαφέρουν δραματικά από χώρα σε χώρα.

Ωστόσο, μέσα σε αυτή τη μετάβαση, η Αθήνα εμφανίζεται προβληματισμένη. Η χώρα, με υψηλούς ειδικούς φόρους στα καύσιμα και οικονομία έντονα εξαρτημένη από μεταφορές, τουρισμό και θαλάσσιες υποδομές, βλέπει τις προτεινόμενες αλλαγές να δημιουργούν κινδύνους: αυξήσεις τιμών, απώλεια ανταγωνιστικότητας, πίεση στις μεταφορές και στις επιχειρήσεις που ήδη λειτουργούν με υψηλά κόστη.

Το υπουργείο Οικονομικών επισημαίνει ότι μια ευρωπαϊκή «επίπεδη» εφαρμογή των νέων κανόνων δεν λαμβάνει υπόψη τις γεωγραφικές, αναπτυξιακές και ενεργειακές ιδιαιτερότητες των κρατών–μελών.

Οι προτεινόμενες αλλαγές από την ΕΕ

Στον πυρήνα της πρότασης βρίσκεται η αναθεώρηση του τρόπου με τον οποίο φορολογούνται τα ενεργειακά προϊόντα.

Η Κομισιόν προτείνει:

-Φορολογική ιεράρχηση βάσει περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Όσο πιο «βρώμικο» το καύσιμο, τόσο υψηλότερος ο φόρος.
-Κατάργηση των εξαιρέσεων που απολαμβάνουν ορισμένοι κλάδοι, όπως η ναυτιλία και οι αερομεταφορές, σε βάθος χρόνου.
-Ενιαίο ελάχιστο φόρο ανά κατηγορία καυσίμου, ώστε να μειωθεί η απόκλιση μεταξύ των κρατών–μελών.
-Προσαρμογή του πλαισίου στη χρήση εναλλακτικών καυσίμων, όπως το πράσινο υδρογόνο και τα βιοκαύσιμα.

Η φιλοσοφία των αλλαγών είναι ξεκάθαρη: τα ορυκτά καύσιμα πρέπει να επιβαρύνονται περισσότερο, ώστε η μετάβαση σε καθαρότερες μορφές ενέργειας να γίνει όχι μόνο περιβαλλοντικά επιβεβλημένη, αλλά και οικονομικά συμφέρουσα.

Οι ενστάσεις της Αθήνας

Η ελληνική πλευρά έχει καταθέσει σειρά παρατηρήσεων, επισημαίνοντας ότι το νέο πλαίσιο, αν εφαρμοστεί χωρίς διορθώσεις, θα οδηγήσει σε:

1. Αύξηση του κόστους ζωής
Η Ελλάδα ήδη διαθέτει από τους υψηλότερους ΕΦΚ στην Ευρώπη. Η νέα ιεράρχηση κινδυνεύει να μεταφέρει μεγαλύτερο βάρος στα νοικοκυριά, σε μια περίοδο όπου το ενεργειακό κόστος παραμένει κρίσιμο για τον οικογενειακό προϋπολογισμό.

2. Επιβάρυνση του τουρισμού και των μεταφορών
Το νέο μοντέλο επηρεάζει τις αερομεταφορές και τις θαλάσσιες μετακινήσεις, δύο κλάδους που αποτελούν βασικούς πυλώνες της ελληνικής οικονομίας. Η σταδιακή άρση των φοροαπαλλαγών μπορεί να αυξήσει σημαντικά το λειτουργικό κόστος και να μειώσει την ανταγωνιστικότητα της χώρας.

3. Πιέσεις σε επιχειρήσεις της περιφέρειας
Οι μεταφορές προϊόντων, ειδικά σε νησιωτικές και ορεινές περιοχές, είναι ήδη δαπανηρές. Οι αυξημένοι φόροι στα καύσιμα θα ανατιμήσουν εμπορεύματα, επηρεάζοντας άμεσα τη μεταποιητική και την αγροτική παραγωγή.

4. Αναπτυξιακές ασυμμετρίες
Η Αθήνα υπογραμμίζει ότι τα κράτη–μέλη βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ενεργειακής μετάβασης. Η επιβολή ενιαίων κανόνων δεν πρέπει να αγνοεί τις επενδυτικές ανάγκες, το διαθέσιμο εισόδημα και τις δομές κάθε οικονομίας.

Το ευρωπαϊκό χρονοδιάγραμμα

Παρότι οι αλλαγές βρίσκονται ακόμη σε φάση διαπραγμάτευσης, η Κομισιόν πιέζει για ολοκλήρωση του νέου πλαισίου το 2026, με σταδιακή εφαρμογή μέχρι το 2033. Τα περισσότερα κράτη–μέλη δηλώνουν ανοιχτά στη συζήτηση, αλλά τονίζουν πως η μετάβαση πρέπει:

-να είναι ομαλή,

-να παρέχει χρόνο προσαρμογής,

-να περιλαμβάνει ευέλικτες εξαιρέσεις για ευάλωτους τομείς,

-και να συνοδεύεται από χρηματοδοτικά εργαλεία στήριξης.

Η Ελλάδα έχει ζητήσει προσεκτική επανεξέταση του επιπτώσεων πριν καταλήξει σε τελική συμφωνία.

Η μεγάλη εικόνα

Η αναμόρφωση της φορολογίας καυσίμων είναι ίσως μία από τις σημαντικότερες πτυχές της ευρωπαϊκής ενεργειακής στρατηγικής. Για την Ελλάδα όμως, δεν αποτελεί μόνο περιβαλλοντικό θέμα. Είναι ζήτημα ανταγωνιστικότητας, κοινωνικής συνοχής και κόστους λειτουργίας της πραγματικής οικονομίας. Η πρόκληση των επόμενων μηνών θα είναι να βρεθεί η λεπτή ισορροπία ανάμεσα σε έναν δίκαιο, πράσινο ευρωπαϊκό σχεδιασμό και στην προστασία μιας χώρας που έχει ιδιαιτερότητες και ανάγκες που δεν μπορούν να αγνοηθούν.