28/11/2025
Τα τελευταία χρόνια, μια ιδιαίτερα δυναμική στρατηγική στην ογκολογία έχει αλλάξει τα δεδομένα για πολλούς ασθενείς: η διπλή ανοσοθεραπεία με τους συνδυασμούς ipilimumab και nivolumab. Η μέθοδος αυτή έχει δώσει εντυπωσιακά αποτελέσματα σε διάφορους μεταστατικούς καρκίνους — από τα γαστρεντερικά νεοπλάσματα με μικροδορυφορική αστάθεια (MSI: microsatellite instability) μέχρι το μελάνωμα, τον καρκίνο του νεφρού και τον καρκίνο του πνεύμονα με χαμηλή έκφραση PD-L1 (<1%). Όπως αναφέρει η κα Άννα Κουμαριανού, Παθολόγος – Ογκολόγος στην Αιματολογική Ογκολογική Ομάδα, της Δ’ Παθολογικής Κλινικής του Π.Γ.Ν «Αττικόν» στο Newsbeast, πρόκειται για μια θεραπευτική προσέγγιση που επαναπροσδιορίζει τις δυνατότητες του ίδιου του ανοσοποιητικού συστήματος, δίνοντας πραγματική ελπίδα σε ομάδες ασθενών με περιορισμένες επιλογές στο παρελθόν.
Τι είναι η διπλή ανοσοθεραπεία;
Η ανοσοθεραπεία στοχεύει στο να «ξεμπλοκάρει» το ανοσοποιητικό σύστημα, ώστε να αναγνωρίσει και να επιτεθεί στα καρκινικά κύτταρα. Το ipilimumab μπλοκάρει το μόριο CTLA-4, ενώ το nivolumab μπλοκάρει το PD-1 — δύο «φρένα» που περιορίζουν τη δράση των Τ-λεμφοκυττάρων. Όταν χρησιμοποιούνται μαζί, οι δύο θεραπείες απελευθερώνουν πιο έντονα το ανοσοποιητικό, οδηγώντας σε ισχυρότερη και πιο διαρκή αντικαρκινική απόκριση. Έτσι, το σώμα αποκτά τη δυνατότητα να αναγνωρίζει καλύτερα τα «κρυμμένα» καρκινικά κύτταρα και να τα καταπολεμά πιο αποτελεσματικά.
MSI-High όγκοι: Θεαματική πρόοδος
Ίσως η πιο εντυπωσιακή επιτυχία του συνδυασμού έχει παρατηρηθεί στους όγκους με μικροδορυφορική αστάθεια (MSI θετικότητα). Πρόκειται για καρκίνους με ελαττωματικούς μηχανισμούς επιδιόρθωσης DNA, γεγονός που τους κάνει περισσότερο «ορατούς» στο ανοσοποιητικό σύστημα. Σε μεγάλες κλινικές μελέτες σε ασθενείς με μεταστατικό, MSI θετικό καρκίνο παχέος εντέρου, το σχήμα nivolumab + ipilimumab οδήγησε σε υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης, με πολλούς ασθενείς να παρουσιάζουν σημαντική συρρίκνωση των όγκων και μακροχρόνια σταθεροποίηση της νόσου. Εξίσου ενθαρρυντικά ήταν τα αποτελέσματα και σε άλλους MSI-high όγκους εκτός παχέος εντέρου, δείχνοντας ότι η διπλή ανοσοθεραπεία αποτελεί μια πλατφόρμα θεραπείας για πολλούς τέτοιους όγκους.
Μελάνωμα: Από την απελπισία στη δεκαετή επιβίωση
Το μελάνωμα ήταν από τις πρώτες μορφές καρκίνου όπου εφαρμόστηκε η διπλή ανοσοθεραπεία. Τα αποτελέσματα μακροχρόνιας παρακολούθησης είναι εντυπωσιακά: ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών παραμένει ζωντανό ακόμη και δέκα χρόνια μετά τη θεραπεία. Σε αρκετούς, η νόσος δεν επανεμφανίζεται, κάτι που οι ερευνητές χαρακτηρίζουν ως «λειτουργική ίαση». Πρόκειται για μια τεράστια πρόοδο σε σχέση με την εποχή πριν από τις ανοσοθεραπείες, όταν οι επιλογές για προχωρημένο μελάνωμα ήταν περιορισμένες και η πρόγνωση συχνά δυσμενής.
Καρκίνος νεφρού: Νέα ελπίδα
Στον καρκίνο του νεφρού, ιδιαίτερα σε πιο επιθετικούς υπότυπους, η διπλή ανοσοθεραπεία έχει αλλάξει τα δεδομένα. Μελέτες έδειξαν ότι ο συνδυασμός ipilimumab + nivolumab προσφέρει μεγαλύτερη μακροχρόνια επιβίωση σε σχέση με παλαιότερες θεραπείες, ενώ ορισμένοι ασθενείς φτάνουν σε πλήρη ύφεση, χωρίς ανιχνεύσιμη νόσο. Τα αποτελέσματα αυτά θεωρούνται καθοριστικά για μια νόσο που συχνά εμφανίζεται ανθεκτική στη συμβατική φαρμακευτική αγωγή.
Καρκίνος πνεύμονα με PD-L1 <1%: Απρόσμενο όφελος
Ίσως η πιο ενδιαφέρουσα ανατροπή αφορά ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα που έχουν πολύ χαμηλή έκφραση PD-L1. Παραδοσιακά, αυτοί θεωρούνταν λιγότερο πιθανό να ωφεληθούν από ανοσοθεραπεία. Παρ’ όλα αυτά, η διπλή ανοσοθεραπεία έδειξε σημαντικό όφελος:
- αύξηση της συνολικής επιβίωσης,
- μεγαλύτερη διάρκεια ανταπόκρισης,
- και κυρίως διπλάσιο ποσοστό 5ετούς επιβίωσης σε σχέση με τη χημειοθεραπεία.
Αυτό δείχνει ότι ο συνδυασμός μπορεί να ξεπεράσει περιορισμούς που έθεταν οι κλασικοί βιοδείκτες και να προσφέρει όφελος ακόμη και σε ασθενείς που θεωρούνταν δύσκολοι υποψήφιοι.
Παρενέργειες και επόμενα βήματα
Όπως σε όλες τις ανοσοθεραπείες, έτσι και εδώ μπορεί να εμφανιστούν φλεγμονώδεις αντιδράσεις στο σώμα, καθώς το ανοσοποιητικό ενεργοποιείται έντονα. Οι γιατροί όμως έχουν πλέον μεγάλη εμπειρία στη διαχείρισή τους, και στις περισσότερες περιπτώσεις οι παρενέργειες είναι αντιμετωπίσιμες και πλήρως αναστρέψιμες. Το μεγάλο στοίχημα για το μέλλον είναι να κατανοήσουμε καλύτερα τους ανοσολογικούς μηχανισμούς και να αξιοποιήσουμε ακόμη πιο στοχευμένα την ανοσολογική απόκριση για την καταπολέμηση των όγκων, ανοίγοντας τον δρόμο για ακόμα πιο εξατομικευμένες θεραπείες.
Άννα Κουμαριανού, Παθολόγος – Ογκολόγος στην Αιματολογική Ογκολογική Ομάδα, της Δ’ Παθολογικής Κλινικής του Π.Γ.Ν «Αττικόν»
