24/10/2025
Το κάπνισμα σκοτώνει – όχι μόνο το σώμα, αλλά και το μυαλό. Για χρόνια γνωρίζαμε ότι καταστρέφει την καρδιά και τους πνεύμονες. Τώρα, νέα έρευνα δείχνει πως επιταχύνει και τη γνωστική έκπτωση. Όμως τα στοιχεία έχουν και καλά νέα: Ακόμα κι αν κάποιος κόψει το κάπνισμα στα 50, στα 60 ή και αργότερα, ο εγκέφαλος μπορεί να ανακάμψει. Η επιστήμη το επιβεβαιώνει: ποτέ δεν είναι αργά για να δώσετε τέλος στο τσιγάρο.
Καθώς μεγαλώνουμε, είναι συνηθισμένο να παρατηρούμε ήπιες γνωστικές δυσκολίες που μπορεί να επηρεάσουν τη μνήμη ή την ικανότητα συγκέντρωσης. Για παράδειγμα, μπορεί να ξεχνάμε πιο εύκολα πού αφήσαμε τα κλειδιά μας ή να δυσκολευόμαστε περισσότερο να διατηρήσουμε την προσοχή μας.
Αυτό που δεν είναι φυσιολογικό για έναν γηράσκοντα εγκέφαλο είναι η σοβαρή γνωστική έκπτωση, δηλαδή η πτώση στις νοητικές ικανότητες που αρχίζει να επηρεάζει την καθημερινή λειτουργικότητα. Καταστάσεις όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, άλλες μορφές άνοιας, η νόσος Πάρκινσον και τα εγκεφαλικά επεισόδια συνδέονται με τέτοιου είδους έκπτωση.
Η νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The Lancet Healthy Longevity προσθέτει νέα στοιχεία σε αυτή τη συζήτηση, καταδεικνύοντας ότι η διακοπή του καπνίσματος στη μέση ή και σε μεγαλύτερη ηλικία μπορεί να βοηθήσει στην επιβράδυνση της ηλικιακής γνωστικής φθοράς.
Τα δεδομένα της έρευνας
Για τις ανάγκες της μελέτης, οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα 18 ετών από τρεις μακροχρόνιες μελέτες — την English Longitudinal Study of Ageing (ELSA), την Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe (SHARE) και την Health and Retirement Study (HRS) — με συμμετέχοντες από 12 χώρες.
Η ανάλυση αφορούσε 4.718 άνδρες και γυναίκες ηλικίας 40 έως 89 ετών που είχαν διακόψει το κάπνισμα, οι οποίοι συγκρίθηκαν με ισάριθμους που συνέχισαν να καπνίζουν.
«Ξέρουμε ότι το κάπνισμα βλάπτει την καρδιά και τους πνεύμονες, αλλά ακόμα μαθαίνουμε για τις επιπτώσεις του σε άλλες πτυχές της υγείας, όπως η γνωστική λειτουργία», δήλωσε η επικεφαλής ερευνήτρια Mikaela Bloomberg, PhD, από το University College London.
«Οι ηλικιωμένοι είναι οι λιγότερο πιθανό να διακόψουν το κάπνισμα, ενώ αντιμετωπίζουν τους μεγαλύτερους κινδύνους. Αν και είναι γνωστό ότι η διακοπή του καπνίσματος από νωρίς μειώνει τις βλάβες στη σωματική υγεία, νέα στοιχεία δείχνουν παρόμοια οφέλη και στη γνωστική υγεία. Αυτό που θέλαμε να εξετάσουμε ήταν αν η διακοπή στη μέση ή μεγάλη ηλικία συνδέεται με βραδύτερη γνωστική έκπτωση».
20% πιο αργός ρυθμός έκπτωσης μνήμης μετά τη διακοπή
Στο τέλος της μελέτης, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες που είχαν διακόψει το κάπνισμα παρουσίασαν πολύ μικρότερη μείωση στις γνωστικές τους επιδόσεις, σε σύγκριση με όσους συνέχισαν να καπνίζουν.
Πιο συγκεκριμένα, όσοι σταμάτησαν το κάπνισμα: Είχαν 20% πιο αργή έκπτωση στη μνήμη, και 50% πιο αργή μείωση στην ευφράδεια λόγου, σε σχέση με τους συνεχιζόμενους καπνιστές.
«Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι όσοι διακόπτουν το κάπνισμα — ακόμα και αργότερα στη ζωή τους – παρουσιάζουν βραδύτερη γνωστική έκπτωση σε σχέση με αυτούς που συνεχίζουν», εξήγησε η Bloomberg και πρόσθεσε:
«Αυτό είναι σημαντικό γιατί πολλοί μεσήλικες και ηλικιωμένοι καπνιστές δεν προσπαθούν να σταματήσουν, παρότι διατρέχουν μεγαλύτερους κινδύνους. Η απόδειξη μιας πιθανής σύνδεσης ανάμεσα στη διακοπή και τη βελτίωση των γνωστικών δεικτών μπορεί να αποτελέσει επιπλέον κίνητρο».
«Το κάπνισμα», τόνισε, «βλάπτει την καρδιαγγειακή υγεία, συμπεριλαμβανομένων των μικρών αγγείων του εγκεφάλου, γεγονός που επηρεάζει δομές υπεύθυνες για τη γνωστική λειτουργία. Επίσης, σχετίζεται με χρόνια φλεγμονή, η οποία θεωρείται παράγοντας κινδύνου για γνωστική έκπτωση και άνοια».
Τι σημαίνει αυτό για τη νόσο Αλτσχάιμερ;
Η Bloomberg ανέφερε ότι τα επόμενα βήματα της έρευνας περιλαμβάνουν τη μελέτη των βιολογικών και αγγειακών μηχανισμών που ίσως εξηγούν τη σχέση μεταξύ διακοπής καπνίσματος και γνωστικής πορείας. Παράλληλα, θα εξεταστεί εάν η ίδια τάση εμφανίζεται και στα ποσοστά άνοιας.
Σύμφωνα με το Medical News Τoday, ερωτηθείσα αν τα ευρήματα θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως στρατηγική πρόληψης για το Αλτσχάιμερ, απάντησε:
«Η ηλικιακή γνωστική έκπτωση και η έκπτωση λόγω ασθενειών, όπως το Αλτσχάιμερ, είναι μεν σχετικές αλλά διακριτές διαδικασίες. Παράγοντες που σχετίζονται με την πιο αργή έκπτωση λόγω ηλικίας μπορεί να μην επηρεάζουν στον ίδιο βαθμό την έκπτωση λόγω ασθένειας».
«Αν και τα αποτελέσματα αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο η διακοπή του καπνίσματος να μειώνει και τον κίνδυνο άνοιας, αυτό χρειάζεται περαιτέρω έρευνα, ειδικά όσον αφορά τη διακοπή στη μέση ή μεγαλύτερη ηλικία, καθώς οι εγκεφαλικές αλλοιώσεις που σχετίζονται με το Αλτσχάιμερ ξεκινούν πολλά χρόνια πριν από τη διάγνωση».
Ένας ακόμη σοβαρός λόγος για να σταματήσει κανείς το κάπνισμα
Ο πνευμονολόγος και εντατικολόγος Dr. Jimmy Johannes, από το MemorialCare Long Beach Medical Center, σχολίασε πως η συγκεκριμένη μελέτη αποτελεί έναν ακόμη πειστικό λόγο για τη διακοπή του καπνίσματος ακόμα και σε προχωρημένη ηλικία.
«Η έρευνα αυτή ενισχύει την ιδέα ότι το κόψιμο του καπνίσματος μπορεί να είναι ένας σημαντικός τρόπος για να επιβραδυνθεί αυτή η πορεία», ανέφερε, σημειώνοντας ωστόσο πως η μελέτη δείχνει απλώς μια σύνδεση, παραμένει παρατηρητική και υπόκειται σε πιθανούς συγχυτικούς παράγοντες.
Επεσήμανε επίσης ότι η διακοπή του καπνίσματος δεν είναι εύκολη, ειδικά για τους ηλικιωμένους, και ότι θα είχε ενδιαφέρον να μελετηθεί κατά πόσο η μείωση του καπνίσματος (όχι μόνο η πλήρης διακοπή) μπορεί επίσης να έχει θετική επίδραση στη γνωστική πορεία.
Σε κάθε περίπτωση, αν και η μάχη με το κάπνισμα μπορεί να φαίνεται άνιση για πολλούς ηλικιωμένους, η επιστήμη στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα: δεν είναι ποτέ αργά. Ακόμα και μια καθυστερημένη διακοπή μπορεί να κάνει ουσιαστική διαφορά στη διατήρηση της πνευματικής διαύγειας. Και αυτή είναι μια νίκη που αξίζει κάθε προσπάθεια.
