20/7/2025
Μια πρωτοποριακή μελέτη με επικεφαλής ερευνητές του ΜΙΤ φωτίζει τη σύνδεση μεταξύ του τι προσφέρεται στα μενού των τοπικών εστιατορίων και των επιπέδων παχυσαρκίας στον αστικό πληθυσμό.
Η ερευνητική ομάδα ανέπτυξε μια καινοτόμο μεθοδολογία που δεν περιορίζεται στη γεωγραφική καταγραφή, αλλά προχωρά στην ποσοτική και ποιοτική ανάλυση εκατομμυρίων διατροφικών επιλογών σε μενού εστιατορίων, αποκαλύπτοντας συστηματικές ανισότητες που σχετίζονται με την υγεία.
Η μελέτη, με τίτλο «Διατροφική αξιολόγηση αστικών τοπίων τροφίμων: πληροφορίες από τη Βοστώνη, το Λονδίνο, το Ντουμπάι», δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Scientific Reports και πραγματοποιήθηκε από διεπιστημονική ομάδα του Senseable City Lab του ΜΙΤ και του Πανεπιστημίου Wageningen της Ολλανδίας.
Τα μενού ως δείκτης υγείας
Αντί να εστιάσουν μόνο στην έννοια των λεγόμενων «ερημιών τροφίμων» (περιοχών όπου λείπουν τα σούπερ μάρκετ ή οι υγιεινές επιλογές) οι ερευνητές αποφάσισαν να εξετάσουν τη θρεπτική αξία των ίδιων των διαθέσιμων τροφών στα μενού εστιατορίων. Χρησιμοποιώντας δεδομένα από πλατφόρμες διανομής φαγητού, χαρτογράφησαν πάνω από 4,9 εκατομμύρια είδη μενού σε περισσότερα από 29.000 εστιατόρια σε Βοστώνη, Λονδίνο και Ντουμπάι.
Η ανάλυση βασίστηκε στη βάση δεδομένων FoodData Central του USDA, με περισσότερα από 375.000 καταγεγραμμένα τρόφιμα. Οι κύριοι δείκτες αξιολόγησης ήταν ο Δείκτης Ισορροπίας Γευμάτων και ο Δείκτης Τροφίμων Πλούσιων σε Θρεπτικά Συστατικά, δύο εργαλεία που επιτρέπουν τη στατιστική μέτρηση της ποιότητας της διατροφής.
«Δείχνουμε ότι αυτό που προσφέρεται σε ένα εστιατόριο έχει άμεση συσχέτιση με την υγεία των ανθρώπων», δήλωσε ο Fabio Duarte, αναπληρωτής διευθυντής του Senseable City Lab και συν-συγγραφέας της μελέτης. «Το φαγητογενές τοπίο έχει σημασία».
Εύρημα: Η διατροφή της γειτονιάς αντικατοπτρίζει την υγεία της
Η μελέτη αποκάλυψε ευκρινείς γεωχωρικές συσχετίσεις ανάμεσα στις διατροφικές προσφορές και τα ποσοστά παχυσαρκίας, ιδίως στο Λονδίνο, όπου οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι περιοχές με προσβάσιμα μενού πλούσια σε φυτικές ίνες, φρούτα και λαχανικά παρουσίαζαν χαμηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας. Στη Βοστώνη, τα ευρήματα ήταν παρόμοια αλλά ελαφρώς λιγότερο συνεκτικά.
Ειδικά για το Λονδίνο, οι ερευνητές δημιούργησαν έναν διαδραστικό χάρτη που απεικονίζει τη σχέση μεταξύ του Δείκτη Ισορροπίας Γευμάτων, της παχυσαρκίας στους ενήλικες, των διαιτητικών ινών, του καλίου, καθώς και των τιμών των κατοικιών κατά γειτονιά. Η τεχνολογική υλοποίηση έγινε με εργαλεία όπως Python 3.10, Geopandas v0.8.1 και Folium v0.11.0.
«Σε επίπεδο προϊόντος, όταν έχουμε λιγότερα θρεπτικά τρόφιμα, βλέπουμε περισσότερες περιπτώσεις παχυσαρκίας», τόνισε ο Michael Tufano, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Wageningen και κύριος συγγραφέας της μελέτης. «Δεν πρόκειται μόνο για περισσότερα φαστ φουντ στις φτωχότερες γειτονιές, η θρεπτική αξία διαφέρει δραματικά».
Το Ντουμπάι και η διατροφική ανισότητα μέσω εισοδήματος
Αν και στο Ντουμπάι δεν ήταν διαθέσιμα συγκρίσιμα δεδομένα για την υγεία, η μελέτη εντόπισε σαφή σύνδεση ανάμεσα στις τιμές ενοικίασης και την ποιότητα των διαθέσιμων τροφίμων. Οι εύπορες περιοχές προσέφεραν μενού με σημαντικά υψηλότερη θρεπτική αξία, ενισχύοντας την άποψη ότι η κοινωνικοοικονομική κατάσταση διαμορφώνει άμεσα τη διατροφική πρόσβαση.
Πέρα από τις «ερήμους τροφίμων»: Νέα προσέγγιση
Η έρευνα διαφοροποιείται σημαντικά από προηγούμενες μελέτες για τις «food deserts», αμφισβητώντας την απλοϊκή αντίληψη ότι η απουσία ή παρουσία ενός καταστήματος (όπως ενός φαστ φουντ) επαρκεί για την αξιολόγηση της διατροφικής επάρκειας μιας περιοχής.
«Δεν ήμασταν ικανοποιημένοι με την ιδέα ότι αν έχετε μόνο fast food, είναι ένα food desert, αλλά αν έχετε ένα Whole Foods, δεν είναι», σχολίασε ο Duarte. «Δεν είναι απαραίτητα έτσι».
Η μελέτη προτείνει μια νέα μεθοδολογική προσέγγιση: την ποσοτική ανάλυση της διατροφικής προσφοράς σε κάθε γειτονιά, ανεξαρτήτως τύπου καταστημάτων. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει στους επιστήμονες να αποτυπώσουν το πλήρες φάσμα των επιλογών, εστιάζοντας όχι μόνο στην ύπαρξη τροφίμων, αλλά και στην ποιότητά τους.
Το αστικό περιβάλλον ως καθοριστικός παράγοντας υγείας
Για το Senseable City Lab, η έρευνα αυτή ανοίγει έναν νέο επιστημονικό ορίζοντα: τη μελέτη της διασύνδεσης μεταξύ δομής της πόλης και δημόσιας υγείας. Μέχρι πρότινος, το εργαστήριο επικεντρωνόταν κυρίως σε θέματα όπως η αστική κινητικότητα και η ρύπανση, όμως πλέον στρέφεται σε δεδομένα που αφορούν την καθημερινή διατροφή και τις ανισότητες πρόσβασης.
«Όταν ξεκινήσαμε να εργαζόμαστε με τις πόλεις και τα δεδομένα, η ανάλυση ήταν τόσο περιορισμένη», δήλωσε ο Carlo Ratti, καθηγητής πρακτικής στο MIT και διευθυντής του Senseable City Lab. «Σήμερα, η πληθώρα δεδομένων μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε το αστικό περιβάλλον ως σημαντικό καθοριστικό παράγοντα της υγείας. Πρόκειται για ένα νέο σύνορο στην ερευνητική μας πορεία. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το πώς μπορούμε πλέον να μελετούμε την αλληλεπίδραση τροφίμων και υγείας με τέτοια ακρίβεια».
Συμπεράσματα
Η μελέτη θέτει τα θεμέλια για μια νέα προσέγγιση στις πολιτικές δημόσιας υγείας και πολεοδομικού σχεδιασμού, υποδεικνύοντας ότι η ποιότητα των διαθέσιμων τροφών σε κάθε γειτονιά μπορεί να είναι εξίσου κρίσιμη με την πρόσβαση σε αυτές.
Αν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θέλουν να αντιμετωπίσουν σοβαρά την παχυσαρκία, η χαρτογράφηση των τοπικών εστιατορικών μενού ίσως είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης.
