16/7/2025
Μπορεί όλα να δείχνουν ιδανικά: Η παρέα καλή, το φαγητό νόστιμο, ο καιρός κατάλληλος. Κι όμως, παρότι με όλα αυτά διασκεδάζατε, τώρα δεν νιώθετε τίποτα. Καμία συγκίνηση, κανένα ενδιαφέρον, ούτε μια σπίθα χαράς.
Αν αυτό σας ακούγεται οικείο, ίσως έχετε βιώσει την ανηδονία: την αδυναμία να νιώσει κανείς ευχαρίστηση από πράγματα που κάποτε τον έκαναν χαρούμενο.
Η ανηδονία δεν είναι απλή μελαγχολία ούτε μια περιστασιακή ιδιοτροπία ή μια πτώση στη διάθεση. Παροδικά επεισόδια ανηδονίας μπορεί να είναι φυσιολογικά. Όταν όμως κρατούν για μεγάλο διάστημα, μπορεί να κρύβεται κάτι πιο σοβαρό.
Είναι ένα σύμπτωμα που μπορεί να σχετίζεται με βαθύτερα ψυχολογικά και νευροβιολογικά αίτια – από χρόνιο στρες μέχρι σοβαρές ψυχικές παθήσεις.
Και όσο πιο αθόρυβα εγκαθίσταται, τόσο πιο ύπουλα απομακρύνει τον άνθρωπο από την ίδια τη ζωή του.
Η σύνδεση με το στρες και την ψυχική υγεία
Η ανηδονία, όπως αναφέρουν ειδικοί στο Science Focus του BBC, μπορεί να σχετίζεται με ψυχικές παθήσεις όπως η κατάθλιψη ή η σχιζοφρένεια. Όμως, και το χρόνιο στρες από δουλειά, οικογενειακές υποχρεώσεις ή άλλες πηγές πίεσης, μπορεί να αποδυναμώσει το «σύστημα ανταμοιβής» του εγκεφάλου, που ρυθμίζει την απόλαυση, κάνοντάς μας να μην ικανοποιούμαστε με πράγματα που άλλοτε μας χαροποιούσαν.
Η επιστημονική έρευνα δείχνει ότι το άγχος μεταβάλλει την παραγωγή ντοπαμίνης – του νευροδιαβιβαστή που ενεργοποιείται όταν περιμένουμε κάτι θετικό. Σε περιόδους συνεχούς και ανεξέλεγκτου στρες, η παραγωγή ντοπαμίνης μειώνεται σημαντικά, οδηγώντας σε συμπεριφορές που σχετίζονται με την ανηδονία.
Όχι μόνο απώλεια ευχαρίστησης, αλλά και απουσία κινήτρου
Η σύγχρονη επιστήμη δεν ορίζει την ανηδονία μόνο ως απώλεια της ευχαρίστησης, αλλά και ως απουσία κινήτρου για την αναζήτηση ευχάριστων εμπειριών. Για παράδειγμα, ένα άτομο με ανηδονία μπορεί να απορρίψει την ιδέα μιας εξόδου με φίλους όχι επειδή δεν του αρέσει, αλλά γιατί επειδή του φαίνεται ανούσια και η προσπάθεια που θα πρέπει να καταβληθεί του μοιάζει υπερβολική.
Η μειωμένη δράση της ντοπαμίνης είναι κεντρικός παράγοντας και σε αυτή τη διαδικασία. Και όπως προαναφέρθηκε, δεν επηρεάζεται μόνο από ψυχικές παθήσεις ή χρήση ουσιών, αλλά και από το παρατεταμένο στρες.
Τι δείχνουν τα πειράματα
Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature, ποντίκια που εκτέθηκαν σε έντονο στρες σταμάτησαν να επιλέγουν γλυκό νερό, ένδειξη ότι είχαν χάσει την ικανότητα να αντιλαμβάνονται την ανταμοιβή. Άλλα ποντίκια όμως, παρά το ίδιο στρες, δεν επηρεάστηκαν. Αυτή η διαφορά «ευαισθησίας» δείχνει ότι δεν αντιδρούν όλοι το ίδιο στο στρες, ούτε έχουν όλοι την ίδια προδιάθεση για ανηδονία.
Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι με τεχνολογικές παρεμβάσεις στους εγκεφάλους των «ευάλωτων» ποντικιών, η απόλαυση αποκαταστάθηκε. Αν και τέτοιες επεμβάσεις δεν είναι ακόμη δυνατές στους ανθρώπους, οι ερευνητές επισημαίνουν πως με την έρευναα ανοίγεται ο δρόμος για πιο στοχευμένες θεραπείες στο μέλλον.
Πώς να αντιμετωπίσετε την ανηδονία
Μείωση στρες: Αν και δύσκολο, η μείωση των πηγών στρες είναι ουσιαστική. Το πιο βλαβερό στρες έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά: έλλειψη ελέγχου, απρόβλεπτη φύση και φόβο ταπείνωσης. Εντοπίστε τις πηγές αυτού του είδους στρες στη ζωή σας και προσπαθήστε να τις περιορίσετε.
Ύπνος και άσκηση: Η τακτική άσκηση και ο ποιοτικός ύπνος βοηθούν το σώμα να επανέλθει, μειώνουν τη φλεγμονή και υποστηρίζουν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου.
Διατροφή: Τροφές με πολλά λιπαρά και σάκχαρα ή έντονα επεξεργασμένες ενισχύουν τη φλεγμονή, η οποία συνδέεται τόσο με το στρες όσο και άμεσα με την ίδια την ανηδονία. Η φλεγμονή είναι μια βασική αντίδραση του ανοσοποιητικού για να καταπολεμηθεί ένας ιός, αλλά αποτελεί πρόβλημα εάν δεν υπάρχει ενεργή απειλή. Σε αντίθεση με τα τρόφιμα που αναφέρθηκαν προηγουμένως, τα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά ολικής άλεσης τη μειώνουν.
Συμπεριφορική ενεργοποίηση: Είναι μια απλή μορφή θεραπείας κατά την οποία το άτομο επανασυνδέεται με ευχάριστες δραστηριότητες. Στόχος είναι η σταδιακή υπενθύμιση ότι η ευχαρίστηση είναι ακόμη εφικτή. Ακόμα και ένας περίπατος ή ένας καφές με φίλο μπορεί να βοηθήσει.
Συνειδητή απόλαυση: Επιβραδύνετε στο ρυθμό της καθημερινότητας και αφοσιωθείτε σε μικρές, ευχάριστες στιγμές. Απολαύστε το φως του ήλιου, μια όμορφη μελωδία, ένα τοπίο ή μια μυρωδιά. Αυτές οι απλές στιγμές κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορούν να ενισχύσουν την καταγραφή της ευχαρίστησης στον εγκέφαλο.
Χρήση φαρμάκων και άλλες θεραπείες: Τα αντικαταθλιπτικά, όπως οι SSRIs, δεν έχουν δείξει ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση της ανηδονίας. Το μέλλον φαίνεται να βρίσκεται σε πιο εξατομικευμένες θεραπείες, που θα στοχεύουν σε συγκεκριμένα «είδη» ανηδονίας και θα βασίζονται σε βιολογικούς δείκτες του εγκεφάλου.
Επίσης, ερευνητές εξετάζουν τεχνικές μη επεμβατικής εγκεφαλικής διέγερσης για την επαναφορά της φυσιολογικής λειτουργίας του εγκεφάλου. Αυτές οι τεχνικές ήδη εφαρμόζονται στην κατάθλιψη και ίσως αποτελέσουν λύση και για την ανηδονία.
Δώστε ξανά το χρώμα στη ζωή σας
Η ανηδονία μπορεί να αφαιρέσει το χρώμα από τη ζωή, αλλά υπάρχουν τρόποι να αναστραφεί.
Ξεκινώντας με τη μείωση του στρες και την επανασύνδεση με τις μικρές χαρές της καθημερινότητας, αλλά και με τη βοήθεια ενός ειδικού της ψυχικής υγείας, μπορείτε να ξαναβρείτε το δρόμο προς την απόλαυση.
Γύρω σας υπάρχουν πράγματα που μπορούν να σας κάνουν χαρούμενους, αρκεί να μπορέσετε να τα δείτε ξανά.
