20/6/2025
Δεν είναι μόνο οι ηλικιωμένοι που είναι ευάλωτοι στις ανεβασμένες θερμοκρασίες, αλλά και οι γυναίκες μέσης ηλικίας – Τι πρέπει να προσέχουμε
Έχοντας μπει για τα καλά στο καλοκαίρι, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι δεν κινδυνεύουν όλοι οι πολίτες το ίδιο από τις επιπτώσεις των υψηλών θερμοκρασιών. Η Ελλάδα, με έντονα γερασμένο πληθυσμό, μεγάλο αριθμό ατόμων με χρόνια νοσήματα και χιλιάδες κατοικίες χωρίς επαρκή δροσισμό, βρίσκεται αντιμέτωπη με σοβαρούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία.
Δύο ερευνητές, ο καθηγητής W. Larry Kenney και η συνεργάτιδά του, Olivia Leach, από το Πανεπιστήμιο Penn State ρίχνουν φως στους αόρατους κινδύνους της ζέστης και υπογραμμίζουν την ανάγκη για εξατομικευμένη προστασία με βάση την ηλικία, το φύλο και τη γενική κατάσταση υγείας.
Η ζέστη δεν «χτυπά» όλους το ίδιο
«Οι άνθρωποι είναι τροπικά ζώα και έχουμε την ικανότητα να αντέχουμε υψηλές θερμοκρασίες για ένα χρονικό διάστημα», εξηγεί ο καθηγητής Kenney. «Αλλά για να δροσιστούμε, πρέπει να ιδρώσουμε και αυτός ο ιδρώτας πρέπει να εξατμιστεί. Όταν το περιβάλλον είναι τόσο υγρό που εμποδίζει την εξάτμιση ή όταν η θερμοκρασία είναι υπερβολικά υψηλή, τότε η θερμοκρασία του πυρήνα του σώματός μας αρχίζει να ανεβαίνει επικίνδυνα».
Όταν η θερμοκρασία του σώματος ξεπεράσει τους 39,4–40°C, αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος για θερμική εξάντληση ή θερμοπληξία, δυνητικά θανατηφόρες καταστάσεις. «Δεν σημαίνει ότι όλοι όσοι εκτίθενται σε ζέστη θα αρρωστήσουν. Αλλά αν δεν περιορίσουν τη δραστηριότητα ή δεν βρουν ένα δροσερό, κλιματιζόμενο περιβάλλον, τότε η υγεία τους μπορεί να κινδυνεύσει σοβαρά», τονίζει ο καθηγητής.
Ηλικιωμένοι και γυναίκες μέσης ηλικίας οι πλέον ευάλωτοι
Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος Penn State Human Environmental Age Thresholds (PSU HEAT), οι επιστήμονες έχουν πραγματοποιήσει πάνω από 550 πειράματα τα τελευταία πέντε χρόνια, εξετάζοντας πώς διαφορετικές ηλικιακές και βιολογικές ομάδες αντέχουν σε ζεστά και υγρά περιβάλλοντα.
Τα αποτελέσματα είναι αποκαλυπτικά: «Οι ηλικιωμένοι από 65 ετών και άνω ιδρώνουν λιγότερο αποτελεσματικά, έχουν μειωμένη ροή αίματος στο δέρμα και μεγαλύτερη καρδιαγγειακή επιβάρυνση, γεγονός που τους καθιστά πιο ευάλωτους σε ακραία ζέστη», εξηγεί ο καθηγητής Kenney. «Ο κίνδυνος αυξάνεται σταθερά με την ηλικία».
Η Dr. Leach συμπληρώνει ότι οι γυναίκες μεταξύ 40 και 64 ετών παρουσιάζουν ευαισθησία στη ζέστη παρόμοια με εκείνη των ανδρών άνω των 65 ετών, ενώ οι γυναίκες άνω των 65 διατρέχουν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο. Μέχρι σήμερα, πιστευόταν ότι οι περισσότερες γυναίκες πεθαίνουν από καύσωνα απλώς επειδή ζουν περισσότερο. Όμως η έρευνα δείχνει ότι οι φυσιολογικές διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες παίζουν ρόλο.
«Εξετάζουμε αν οι ορμονικές αλλαγές που σχετίζονται με την εμμηνόπαυση μειώνουν την ανθεκτικότητα των γυναικών στη ζέστη», αποκαλύπτει η Dr. Leach, προσθέτοντας πως αυτό το ερευνητικό πεδίο μπορεί να οδηγήσει σε στοχευμένα μέτρα προστασίας.
Πότε καταλαβαίνει κάποιος ότι κινδυνεύει;
Ο καθηγητής Kenney εξηγεί ότι οι περισσότεροι νεότεροι άνθρωποι καταλαβαίνουν όταν έχουν υπερθερμανθεί και προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους. Ωστόσο, «οι ηλικιωμένοι είναι λιγότερο πιθανό να αισθανθούν τη ζέστη, ακόμη και όταν η θερμοκρασία του σώματός τους αυξάνεται επικίνδυνα». Με άλλα λόγια, αυτοί που κινδυνεύουν περισσότερο είναι και αυτοί που έχουν τις λιγότερες πιθανότητες να το αντιληφθούν εγκαίρως.
Τα σημάδια της θερμικής εξάντλησης περιλαμβάνουν:
- Αυξημένο καρδιακό ρυθμό
- Κόπωση και λήθαργο
- Πονοκέφαλο
- Ναυτία
- Κρύο, υγρό δέρμα
Στην περίπτωση της θερμοπληξίας, εμφανίζονται:
- Ρίγη και ναυτία
- Δερματικά συμπτώματα (π.χ. ανατριχίλα)
- Γνωστική σύγχυση: το άτομο δεν μπορεί να αναγνωρίσει πού βρίσκεται ή τι συμβαίνει γύρω του.
Τι να κάνουμε για να προστατευτούμε
Η Dr. Leach είναι σαφής: «Η παραμονή σε κλιματιζόμενο χώρο είναι η καλύτερη λύση. Εάν δεν είναι εφικτό, περιορίστε τη σωματική δραστηριότητα, μείνετε ενυδατωμένοι και βρείτε σκιά».
Μερικές λύσεις χαμηλού κόστους περιλαμβάνουν:
- Βύθιση χεριών και αντιβραχιόνων σε δροσερό νερό: βοηθά στην αποβολή θερμότητας, όπως απέδειξε η ομάδα του Καθηγητή Kenney.
- Ηλεκτρικοί ανεμιστήρες: είναι χρήσιμοι, εκτός αν φυσούν πολύ ζεστό αέρα, οπότε η χρήση τους μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση.
- Βρέξιμο ρούχων ή ψεκασμός νερού στη ροή του ανεμιστήρα για πιο αποδοτική εξάτμιση και ψύξη.
Η Dr. Leach προειδοποιεί: «Το χειρότερο που μπορείτε να κάνετε είναι να συνεχίσετε να εργάζεστε ή να γυμνάζεστε έξω σαν να είναι μια συνηθισμένη μέρα».
Προς μια πιο ανθεκτική κοινωνία
Η Dr. Leach αποκαλύπτει ότι μερικά από τα αποτελέσματα της έρευνάς τους ήταν απρόσμενα. «Για παράδειγμα, θεωρούσαμε ότι η υψηλή αρτηριακή πίεση θα έκανε τους ανθρώπους πιο ευάλωτους, αλλά άτομα με ήπια υπέρταση αντέχουν στη ζέστη το ίδιο καλά με υγιή άτομα».
Ο καθηγητής Kenney υπογραμμίζει τον αντίκτυπο της δουλειάς τους: «Με την έρευνά μας έχουμε καθορίσει ξεκάθαρα ποια περιβάλλοντα είναι ασφαλή ή επικίνδυνα για διαφορετικούς ανθρώπους. Αυτά τα δεδομένα έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί από κυβερνήσεις και οργανισμούς, όπως ο Στρατός των ΗΠΑ και το Κρατικό Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, για να διαμορφώσουν πρωτόκολλα προειδοποίησης καύσωνα».
Καθώς η κλιματική αλλαγή καθιστά την ακραία ζέστη όλο και πιο συχνή, η ανάγκη για επιστημονικά τεκμηριωμένη δράση είναι πιο επιτακτική από ποτέ.