23/5/2025
Στην καρδιά της νότιας Ιταλίας, εκεί όπου η Αδριατική συναντά το Ιόνιο, ξεδιπλώνεται το μαγευτικό Σαλέντο, όπου ο χρόνος μοιάζει παγωμένος, τα αιωνόβια ελαιόδεντρα στέκουν ακίνητα στον χορό των εποχών και αφηγούνται θρύλους και ιστορίες.
Με τις βυθισμένες ρίζες τους στο ερυθρό έδαφος και τους κορμούς τους που μοιάζουν με γλυπτά σμιλεμένα από τη φύση, τα ελαιόδεντρα αποτελούν σύμβολο ευημερίας, ζωής, γονιμότητας και τύχης για τους Σαλεντίνους.
Το σχήμα τους γοητεύει και θυμίζει έργο τέχνης, αλλά είναι το χαρακτηριστικό φύλλωμά τους που προσφέρει μικρούς πράσινους και μαύρους καρπούς και οδηγεί στην παραγωγή του πολύτιμου «χρυσού» του Σαλέντο, το εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο γνωστό σε όλο τον κόσμο.
Οι ξερολιθιές, οι φραγκοσυκιές, το φως, το μπλε της θάλασσας που έρχεται σε αντίθεση με την κόκκινη γη, οι αμμώδεις ακτές της δυτικής πλευράς και οι βραχώδεις και απόκρημνες της ανατολικής κάνουν το Σαλέντο να ξεχωρίζει.
Ο μυθικός μανδύας που περιβάλλει την ιταλική πόλη, δε θα μπορούσε να μην αγγίζει και τις ελιές: Λέγεται λοιπόν, ότι η Μινέρβα θεά της σοφίας, της δικαιοσύνης, της νίκης δώρισε τα ελαιόδεντρα στο Σαλέντο. Μάλιστα, η προσφορά της εκτιμήθηκε τόσο πολύ από τους κατοίκους που ως ένδειξη ευγνωμοσύνης δημιούργησαν ναό προς τιμήν της.
Στην πραγματικότητα, βέβαια, τα ελαιόδεντρα έφτασαν στην ιταλική πόλη πιθανώς πριν περίπου 4.000 χρόνια χάρη στους Φοίνικες που αποβιβάστηκαν στη χερσόνησο.
Το σύμβολο του Σαλέντο, ωστόσο, επλήγη δραματικά στις αρχές του 2010 όταν βακτήριο που προκαλεί το θάνατο στα δέντρα σχεδόν εξαφάνισε την ελαιοκομική κληρονομιά της πόλης.
Το αγροτικό τοπίο άλλαξε ριζικά και στην περιφέρεια της Απουλίας καταγράφηκε μείωση έως και 40% στην παραγωγή ελαιόλαδου. Ένοχος η ξυλέλλα (Xylella fastidiosa) που έσπειρε τον όλεθρο σε Καλλίπολη, Αλέζιο, Ταβιάνο και γρήγορα εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την περιοχή, προσβάλλοντας τις επαρχίες του Μπρίντιζι, του Μπάρι και του Τάραντα.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι περισσότερα από 21 εκατ. ελαιόδεντρα μολύνθηκαν από το βακτήριο που μεταδίδεται από έντομα της οικογένειας Cicadellidae και Cercopidae, τα οποία τρέφονται από τα ξυλώδη αγγεία των φυτών και αφθονούν στα ελαιόδεντρα. Αρκούν μόλις δύο ώρες από τη στιγμή που το βακτήριο θα εισβάλει στον οργανισμό για να αναπτυχθεί αστραπιαία στα τριχοειδή αγγεία του φυτού, τις ρίζες, τους βλαστούς και τα φύλλα του.
Συνολικά, από το 2013 που η Απουλία μετράει πληγές και είναι η πρώτη επιβεβαιωμένη εστία ξυλέλλας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει επηρεαστεί έκταση ελαιώνων που αγγίζει τα 8.000 τ.χλμ. δηλαδή περίπου το 40% της περιφέρειας.
Το φαινόμενο που εντυπωσιάζει τους ειδικούς
Παρά την καταστροφή, αυτό που παρατηρείται πλέον είναι ότι ελαιόδεντρα που προσεβλήθησαν από ξυλέλλα όχι μόνο κατάφεραν να επιβιώσουν, αλλά ανέκαμψαν και προσέφεραν καρπούς και λάδι με χαρακτηριστικά ακόμα καλύτερα από τα παραδοσιακά του Σαλέντο.
Το φαινόμενο παρατήρησαν ειδικοί κατά τη διάρκεια επίσκεψης που διοργανώθηκαν από το Περιφερειακό Πάρκο των Παράκτιων Αμμόλοφων – προστατευόμενη φυσική περιοχή στο βόρειο Σαλέντο – στο πλαίσιο της διεθνούς συνεργασίας «SusAgri» στην οποία συμμετέχουν η Ιταλία, η Αλβανία και το Μαυροβούνιο και αφορά στη βιώσιμη γεωργία και την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή.
Αυτό που διαπίστωσαν οι επισκέπτες ήταν ότι εκατοντάδες ελαιόδεντρα αντιμετώπισαν μοναδικά το στρες που προκλήθηκε από το βακτήριο και επανήλθαν δυναμικά στον παραγωγικό τους κύκλο.
Σύμφωνα με την Corriere del Mezzogiorno, ο Μικέλε Λαστίλα διευθυντής του Περιφερειακού Πάρκου, τόνισε ότι τα δέντρα προσαρμόστηκαν στις νέες συνθήκες και μοιάζει «να έχουν αναπτύξει φυσική ανθεκτικότητα και να έχουν αναγεννηθεί».
Μάλιστα, σύμφωνα με τον Φράνκο Φανίτσι, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σαλέντο, «η υψηλότερη περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες που βρέθηκαν στις αναλύσεις έχει βελτιώσει την ποιότητα αυτού του νέου ελαίου σε σύγκριση με το παραδοσιακά πιο γλυκό».
Έπειτα από αυτή την απροσδόκητα αισιόδοξη εξέλιξη ο Λαστίλα επισήμανε πως είναι απαραίτητο να αλλάξει το αφήγημα γύρω από την περιοχή της Απουλίας και τα ελαιόδεντρα, καθώς δεν πρόκειται πια για «ένα τοπίο που πεθαίνει», αλλά αποδεικνύεται ότι «η φύση είναι ανθεκτική» και επομένως πρέπει «να απομακρυνθούμε από τη λογική της έκτακτης ανάγκης και να επικεντρωθούμε στην ανάκαμψη σε συνύπαρξη με το βακτήριο».
Αν οι αρμόδιοι στραφούν προς αυτή την κατεύθυνση, τότε θα επικεντρωθούν στην ανάρρωση των δέντρων ανεξάρτητα από την παρουσία του βακτηρίου. Εξάλλου, όπως αναφέρει ο Λαστίλα, τρανταχτό παράδειγμα των θεραπειών κατά της ξυλέλλας και της ανθεκτικότητας είναι και οι 400 ελιές που διαχειρίζεται το Γεωργικό Ινστιτούτο Παντανέλι στο Οστούνι.
Με λίγα λόγια, το φυτά μοιάζει να έχουν αναπτύξει το δικό τους αμυντικό σύστημα, με τις επιπτώσεις της ξυλέλλας να περιορίζονται.
Από την κρίση στην ευκαιρία
Με προοδευτική ματιά και διάθεση για έργο, η εταιρία Ital Bio Energy με έδρα στο Τόρρε Σάντα Σουζάνα στην Απουλία, μετέτρεψε την κρίση σε ευκαιρία. Αφού απομακρύνει τα μολυσμένα δέντρα, μετατρέπει τη βιομάζα σε ενέργεια.
Όπως αναφέρει η ίδια η εταιρία τα μολυσμένα φυτά που δεν είναι παραγωγικά, ξεριζώνονται και στη συνέχεια μεταφυτεύονται ποικιλίες ανθεκτικές στο βακτήριο, συμβάλλοντας στην αναγέννηση του τοπίου και στην επανεκκίνηση της ελαιοκαλλιέργειας στην Απουλία.
Άλλωστε, σύμφωνα με την Ital Bio Energy η βιομάζα αποτελεί πλέον την πιο αποτελεσματική λύση και μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα: Τη διαχείριση των ολοένα αυξανόμενων ποσοτήτων οργανικών αποβλήτων.
Επομένως, με την μετατροπή των φυτών σε ενέργεια, οι πόροι αξιοποιούνται και αποτελούν μέρος της κυκλικής οικονομίας.
Πηγή: https://www.newmoney.gr
Πηγή φωτογραφίας: https://secure.gr
