5/5/2025
Την τελευταία εικοσαετία, έχει επιτευχθεί σημαντικότατη πρόοδος στο πεδίο της κατοχύρωσης των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, αφού με την υιοθέτηση της σχετικής σύμβασης των ΗΕ, έχουμε πλέον μετατοπιστεί από την παλαιότερη παραδοσιακή ιατρική θεώρηση της αναπηρίας, σ’ ένα δικαιωματικό μοντέλο προσέγγισης της. Υπό αυτό το πρίσμα, η ανεξάρτητη διαβίωση στην κοινότητα αποτελεί το θεμέλιο της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, αντικατοπτρίζοντας τη σύγχρονη προσέγγιση των ατόμων με αναπηρία, ως υποκειμένων με πλήρη δικαιώματα και υποχρεώσεις.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Ανεξάρτητη Διαβίωση (European Network on Independent Living), το δικαίωμα στην ανεξάρτητη διαβίωση σημαίνει, ότι όλα τα άτομα με αναπηρία πρέπει να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες, τον έλεγχο των επιλογών για τη ζωή τους, την ελευθερία και αυτοδιάθεση όπως κάθε άλλος πολίτης.
Οποιαδήποτε πρακτική βοήθεια χρειάζονται θα πρέπει να κατευθύνεται από τους ίδιους και να βασίζεται στις δικές τους ανάγκες, επιλογές, στόχους και προσδοκίες.
Ένας σημαντικός πυλώνας διεθνώς για την προώθηση της προσωπικής αυτονομίας και της κοινωνικής ένταξης για τα άτομα με αναπηρία, είναι τα Κέντρα Ανεξάρτητης Διαβίωσης. Πρόκειται για ένα θεσμό με πάνω από 50 χρόνια ζωής, στον οποίον οφείλεται εν πολλοίς η ανάπτυξη της ανεξάρτητης διαβίωσης ως αυτονόητου και θεμελιώδους δικαιώματος όπως είναι σήμερα, αλλά και η διαμόρφωση του δικαιωματικού μοντέλου της αναπηρίας. Στην εποχή του 60 και του 70, όπου η ιατρική θεώρηση της αναπηρίας κυριαρχούσε στην Ευρώπη, ακόμη και στην Αμερική, χρειάστηκε πολύς αγώνας για να εμπεδωθεί η φιλοσοφία ότι τα άτομα με αναπηρία πρέπει τα ίδια να επιλέγουν, να ελέγχουν και να καθορίζουν την καθημερινότητα τους, τους όρους και τις συνθήκες της ζωής τους.
Το πρώτο Κέντρο Ανεξάρτητης Διαβίωσης, αποτελεί απόρια του κινήματος για την ανεξάρτητη διαβίωση στην Αμερική που επηρεάστηκε από το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα των Μαύρων. Ιδρύθηκε από μια παρέα ακτιβιστών με αναπηρία το 1972 στο Berkeley στις ΗΠΑ, με πρωτοπόρο τον τετραπληγικό Ed Roberts, την πλέον επιδραστική μορφή του αναπηρικού κινήματος διεθνώς τον 20ο αιώνα. Η ίδρυση του CIL αναδείχθηκε μέσα από την ανάγκη των εμπνευστών του να σταματήσουν να ζουν στο περιθώριο και αποτέλεσε τομή για την εξέλιξη των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία. Τα ίδια τα άτομα με αναπηρία αποφάσιζαν και σχεδίαζαν τις υπηρεσίες που χρειάζονταν, οι οποίες ενδεικτικά περιελάμβαναν: Εκπαίδευση σε δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης, προσωπική βοήθεια, υποστήριξη για πρόσβαση στην απασχόληση, βοήθεια στην εξεύρεση προσβάσιμης στέγης, διεκδίκηση δικαιωμάτων. Το Κέντρο στη μικρή αυτή πόλη του Berkley, αποτέλεσε το μοντέλο για τη δημιουργία εκατοντάδων άλλων ανάλογων Κέντρων στις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία και την Ευρώπη.
Για παράδειγμα, ένα από τα πρώτα κέντρα που ιδρύθηκαν στην Ευρώπη ήταν το SPECTRUM Centre for Independent Living στο Σαουθάμπτον της Μεγάλης Βρετανίας, με έμφαση στην ενίσχυση της αυτοδιάθεσης και στην παροχή προσωπικής βοήθειας. Επίσης, το Innovate Trust στο Κάρντιφ της Ουαλίας, πρωτοστάτησε τη δεκαετία του 70, με την ανάπτυξη του μοντέλου της υποστηριζόμενης διαβίωσης, συμβάλλοντας έτσι στην αποϊδρυματοποίηση ενηλίκων με αναπηρία και στη διαβίωση τους στην κοινότητα. Επιπλέον, η Σουηδία υπήρξε πρωτοπόρος στην εφαρμογή του μοντέλου προσωπικής βοήθειας μέσω του STIL (Stockholm Cooperative for Independent Living), ενός μοντέλου που στηρίζεται στην καθοδήγηση των προσωπικών βοηθών από τα ίδια τα άτομα με αναπηρία, προωθώντας την ανεξαρτησία και την κοινωνική ένταξη.
Σήμερα, λειτουργούν αρκετά Κέντρα Ανεξάρτητης Διαβίωσης στην Ευρώπη, τα οποία διοικούνται κατά κύριο λόγο από τα ίδια τα άτομα με αναπηρία, έχοντας ως βασικό όραμα την ενεργή τους υποστήριξη, να αναπτύξουν τις απαιτούμενες δεξιότητες, προκειμένου να ζουν αυτόνομα και να ελέγχουν τις αποφάσεις για τη ζωή τους. Σε αυτό το πλαίσιο αποσκοπούν στην ενδυνάμωση των ίδιων των ατόμων με αναπηρία, με υπηρεσίες όπως συμβουλευτική και υποστήριξη από ομοτίμους, εκπαίδευση στην ανεξάρτητη διαβίωση και στη σωστή χρήση της προσωπικής βοήθειας, ενίσχυση της αυτοσυνηγορίας, εκπαίδευση στην κινητικότητα και τον προσανατολισμό για τα άτομα με οπτική αναπηρία, υποστήριξη στην εύρεση προσβάσιμης κατοικίας και εργασίας, διασύνδεση των ατόμων με αναπηρία με όλες τις κοινωνικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες και αναλυτική ενημέρωση για τα δικαιώματα τους. Η φιλοσοφία του θεσμού εδράζεται στη διασφάλιση της δυνατότητας καθολικής πρόσβασης σε υπηρεσίες υποστήριξης, έτσι ώστε τα άτομα με αναπηρία να μην ζουν εγκλωβισμένα, είτε σε ιδρύματα είτε ακόμη και στα σπίτια τους, αλλά να ζουν όπως ακριβώς επιλέγουν και να συμμετέχουν ισότιμα και αποτελεσματικά στην κοινωνική ζωή.
Στη χώρα μας, η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη έχει θέσει ως μείζονα πολιτική επιλογή την ενίσχυση της ορατότητας και της κοινωνικής συμπερίληψης των ατόμων με αναπηρία. Η εμβληματική πρωτοβουλία της θεσμοθέτησης του προσωπικού βοηθού, τα πιλοτικά προγράμματα για την πρώιμη παρέμβαση και υποστηριζόμενη εργασία, η αύξηση των στεγών υποστηριζόμενης διαβίωσης, η πρόοδος στο πεδίο της αποϊδρυματοποίησης, καθώς και οι δημόσιες πολιτικές για την αναπηρία στο σύνολο τους, συμβάλλουν ουσιαστικά στην προώθηση της ανεξάρτητης διαβίωσης και της ισότιμης κοινωνικής συμμετοχής. Για την επόμενη ημέρα, χρειάζεται να προκρίνουμε την εκπόνηση μιας εθνικής στρατηγικής για τη διαβίωση στην κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων όλων των μορφών διαβίωσης (υποστηριζόμενη, ημιαυτόνομη, αυτόνομη, ανεξάρτητη), στο πλαίσιο της οποίας θα μπορούσαν να αναπτυχθούν Κέντρα Ανεξάρτητης Διαβίωσης, ενταγμένα σ’ ένα εθνικό δίκτυο. Έτσι, θα αναβαθμιστούν ακόμη περισσότερο οι παρεχόμενες υπηρεσίες και θα είναι πλήρως προσανατολισμένες στη βάση των αρχών της εξατομίκευσης, της αυτονομίας και της αυτοδιάθεσης. Η λειτουργία των Κέντρων Ανεξάρτητης Διαβίωσης αποτελεί ένα πολύ ουσιαστικό μέσο για την αποϊδρυματοποίηση των ατόμων με αναπηρία. Έτσι, διαμορφώνεται ένα πλαίσιο συνεκτικότητας των υποστηρικτικών υπηρεσιών, ενώ διασφαλίζεται η καθολική πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε όλες τις διαθέσιμες δυνατότητες υποστήριξης. Επιπλέον, τα άτομα με αναπηρία εκπαιδεύονται ώστε να κατακτούν το μέγιστο βαθμό αυτονομίας, με σκοπό να ζουν μια ζωή, που τη διαμορφώνουν οι ίδιοι σύμφωνα με τα όνειρα και τις επιθυμίες τους.
Η σημαντική αυτή μεταρρυθμιστική τομή του κινήματος της ανεξάρτητης διαβίωσης αποτελεί διεθνώς μέχρι και σήμερα ένα ισχυρό και συνεκτικό μέσο για την ενίσχυση της ορατότητας, της κοινωνικής συμπερίληψης και της αξιοπρεπούς διαβίωσης των ανθρώπων με αναπηρία.
Πηγή: https://www.tovima.gr
Πηγή φωτογραφίας: https://secure.gravatar.com
