3/4/2025
Ακριβώς κάτω από την επιφάνεια του δέρματος, ζει μια κοινότητα βακτηρίων.
Οι έρευνες δείχνουν ότι το να έχουμε το «σωστό είδος» βακτηρίων, μπορεί να μάς βοηθήσει να διατηρήσουμε την επιδερμίδα μας νέα, ελαστική και λεία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Αρκεί μόνο η παρουσία των «καλών βακτηρίων» για να μάς προστατεύσουν από μολύνσεις από παθογόνα, επιβλαβή μικρόβια. Βοηθούν επίσης στην επούλωση των πληγών, ενώ μπορεί ακόμη και να εξουδετερώσουν ορισμένες από τις βλαβερές συνέπειες της υπεριώδους ακτινοβολίας.
Είναι συνεπώς σημαντικό να φροντίζουμε το μικροβίωμα του δέρματός μας.
Πώς θα το κάνουμε όμως;
Μια μέθοδος που γίνεται όλο και πιο δημοφιλής, είναι η χρήση τοπικών προβιοτικών για το δέρμα. Πρακτικά αυτό σημαίνει εφαρμογή ζωντανών μικροοργανισμών στο δέρμα για τη βελτίωση της υγείας του.
Ήδη από το 1912, οι επιστήμονες τοποθετούσαν βακτήρια στα πρόσωπα των ανθρώπων σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης προβλημάτων, όπως η ακμή και η σμηγματόρροια.
Σήμερα τα προβιοτικά περιέχονται σε πληθώρα προϊόντων φροντίδας του δέρματος, από ορούς μέχρι καθαριστικά και ενυδατικές κρέμες, επαναφέροντας την ισορροπία στο ευαίσθητο μικροβίωμα του δέρματος και προσφέροντας ανανέωση και αναζωογόνηση.
Παρότι αναγράφουν ότι περιέχουν «προβιοτικά» ωστόσο, ελάχιστα προϊόντα περιποίησης περιέχουν πραγματικά ζωντανά βακτήρια.
Δεδομένου ότι οι προβιοτικές δερματολογικές θεραπείες κατατάσσονται στα «καλλυντικά» και όχι στα φάρμακα, οι κατασκευαστές τους δεν είναι υποχρεωμένοι να δημοσιοποιούν τα αποτελέσματα τυχόν δοκιμών που έχουν διεξαχθεί στα προϊόντα τους, οπότε είναι δύσκολο να γνωρίζουμε πόσο αποτελεσματικά είναι.
«Οι κανονισμοί για τα προϊόντα περιποίησης δέρματος είναι πολύ διαφορετικοί από αυτούς για τα φάρμακα, συνεπώς τα οφέλη τους προκύπτουν από λιγότερο αυστηρές δοκιμές από ό,τι θα ίσχυε για έναν φαρμακευτικό παράγοντα», λέει ο Richard Gallo, δερματολόγος στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια.
Τα περισσότερα «προβιοτικά» προϊόντα περιποίησης δέρματος, περιέχουν είτε πρεβιοτικά – θρεπτικά συστατικά που τρέφουν και ενθαρρύνουν την ανάπτυξη καλών βακτηρίων στο δέρμα, είτε μεταβιοτικά – πρωτεΐνες ή άλλα προϊόντα που παράγονται από ωφέλιμα βακτήρια.
«Αυτό που βλέπουμε όλο και περισσότερο είναι προσεγγίσεις που προσπαθούν να επηρεάσουν το μικροβίωμα», λέει ο Bernhard Paetzold, συνιδρυτής και επιστημονικός υπεύθυνος της S-Biomedic, μιας εταιρείας που στοχεύει στη θεραπεία παθήσεων με την αποκατάσταση του μικροβιώματος του δέρματος μέσω μεταμόσχευσης βακτηρίων.
Ο βασικός λόγος που συμβαίνει αυτό, σύμφωνα με τον Paetzold, είναι ότι τα ζωντανά βακτήρια είναι εξαιρετικά δύσκολο να διατηρηθούν ζωντανά καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας παραγωγής, αποθήκευσης και διανομής.
Τίποτα δεν εγγυάται ότι μόλις έρθουν σε επαφή με το δέρμα, θα επιβιώσουν στη «μάχη» με τα εκατομμύρια άλλα βακτήρια που ζουν ήδη εκεί.
Η ιδέα ενός υγιούς μικροβιώματος του δέρματος έχει τις ρίζες της στη θεωρία ότι τα βακτήρια και οι μύκητες που ζουν στο εξωτερικό του σώματός μας βοηθούν στην προστασία μας από εκείνα που μπορεί να μας βλάψουν.
Ωστόσο, η επιστήμη πίσω από τον τρόπο με τον οποίο ορισμένα «κακά» βακτήρια μπορούν να συμβάλουν σε δερματικές παθήσεις δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητή. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι οι άνθρωποι με έκζεμα, ροδόχρου ακμή, ακμή και ψωρίαση έχουν διαφορετικούς τύπους ή επίπεδα ορισμένων βακτηρίων που ζουν στο δέρμα τους.
«Σχεδόν κάθε δερματική πάθηση, σχετίζεται με αλλαγές στο μικροβίωμα του δέρματος», λέει ο Paetzold. «Αλλά αυτή η παρατήρηση δείχνει απλώς μια συσχέτιση. Δεν λέει ότι οι αλλαγές στο μικροβίωμα προκαλούν τη συγκεκριμένη πάθηση. Θα μπορούσε η πάθηση να αλλάζει το περιβάλλον του δέρματος και γι’ αυτό αλλάζει ο πληθυσμός των βακτηρίων».
Οι περιορισμένες κλινικές δοκιμές που έχουν δημοσιευτεί, δείχνουν ελπιδοφόρα αποτελέσματα. Οι περισσότερες επικεντρώνονται στη χρήση ζωντανών βακτηρίων για τη θεραπεία του εκζέματος, επίσης γνωστού ως ατοπική δερματίτιδα. Βασίζονται στα ευρήματα ότι στο δέρμα των ατόμων με έκζεμα κυριαρχεί ο Staphylococcus aureus, ένα βακτήριο που συχνά μπορεί να είναι παθογόνο.
«Ένα από τα μεγάλα προβλήματα στο δέρμα για ασθένειες όπως το έκζεμα, είναι ότι ορισμένα παθογόνα βακτήρια όπως ο S. aureus ζουν στην επιφάνεια του δέρματος και προκαλούν εξανθήματα, ασθένειες και λοιμώξεις», λέει ο Gallo, ο οποίος αναζητά με τους συνεργάτες του τρόπους αξιοποίησης του μικροβιώματος του δέρματος για την καταπολέμηση των επιβλαβών βακτηρίων που ευδοκιμούν σε ασθενείς με έκζεμα. «Αναζητήσαμε βακτήρια στο υγιές δέρμα που θα μπορούσαν να καταπολεμήσουν αυτά τα κακά βακτήρια».
Οι ερευνητές εστιάζουν στον Staphylococcus hominis, ένα βακτήριο του δέρματος που απαντάται φυσιολογικά και το οποίο υπάρχει στο 21% των υγιών ανθρώπων, αλλά μόνο στο 1% των ασθενών με ατοπική δερματίτιδα.
«Το δέρμα μας παρέχει στα κοινά βακτήρια όπως το S. hominis ένα ασφαλές μέρος για να ζουν, οπότε ορισμένα από αυτά έχουν αναπτύξει ένα τρόπο να προστατεύουν το περιβάλλον τους από αυτά τα κακά βακτήρια που προσπαθούν να εισβάλουν», λέει ο Gallo.
Στην περίπτωση του S. hominis, το βακτήριο παράγει αντιμικροβιακά πεπτίδια -μικρά κομμάτια πρωτεΐνης- τα οποία σκοτώνουν άμεσα τον S. aureus. Παράγουν επίσης χημικές ουσίες που ονομάζονται «αυτοπροστατευτικά πεπτίδια», τα οποία εμποδίζουν τα βακτηριακά κύτταρα να επικοινωνούν μεταξύ τους. Ορισμένα βακτήρια όπως ο S. aureus δίνουν σήμα το ένα στο άλλο όταν η πυκνότητα του πληθυσμού τους φτάσει σε ένα ορισμένο επίπεδο -ένας μηχανισμός γνωστός ως quorum sensing- πυροδοτώντας την έκκριση τοξινών που μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονή του δέρματος. Η διακοπή αυτής της επικοινωνίας μπορεί να αποτρέψει την απελευθέρωση των τοξινών.
Το 2021, η ομάδα του Gallo διεξήγαγε μια τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή πρώτης φάσης με 54 ενήλικες με ατοπική δερματίτιδα, εφαρμόζοντας μια κρέμα που περιείχε ζωντανό S. hominis. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η θεραπεία με S. hominis μείωσε δραματικά τον αποικισμό του S. aureus και μείωσε ακόμη και την ερυθρότητα και τον κνησμό που σχετίζεται με την ατοπική δερματίτιδα σε μια υποομάδα ασθενών σε σύγκριση με μια ομάδα ελέγχου στην οποία χορηγήθηκε κρέμα placebo.
Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η χρήση ειδικών σκευασμάτων με ζωντανά βακτήρια θα μπορούσε κάλλιστα να βοηθήσει να γίνει το μικροβίωμα του δέρματος πιο υγιές. Πρέπει όμως να γίνει περισσότερη δουλειά για να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητά της προτού χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία.
Σε μια κλινική δοκιμή του 2003, 11 ασθενείς με ατοπική δερματίτιδα έλαβαν μια κρέμα που περιείχε το βακτήριο Streptococcus thermophiles, την οποία εφάρμοσαν για δύο εβδομάδες. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η κρέμα ενίσχυσε την παραγωγή κεραμιδίων στο δέρμα – λιπίδια που βοηθούν στη διατήρηση της ενυδάτωσης του δέρματος και στη διατήρησή του ως υγιούς φραγμού.
Το 2018, 10 ενήλικες και πέντε παιδιά με ατοπική δερματίτιδα υποβλήθηκαν σε «μεταμόσχευση μικροβιώματος», όπου ζωντανά βακτήρια του βλεννογόνου Roseomonas που συλλέχθηκαν από το δέρμα υγιών εθελοντών, εφαρμόστηκαν στη συνέχεια στο δέρμα των ασθενών δύο φορές την εβδομάδα. Μετά από 16 εβδομάδες, η θεραπεία βελτίωσε τα συμπτώματά τους κατά περισσότερο από 50%.
Αν και οι κλινικές δοκιμές που επικεντρώνονται σε άλλες δερματικές παθήσεις είναι κάπως σπανιότερες, δείχνουν επίσης ελπιδοφόρα αποτελέσματα. Η ακμή, για παράδειγμα, συνδέεται με τον αποικισμό από το βακτήριο Cutibacterium acnes.
Ορισμένοι ερευνητές αναζητούν, επομένως, βακτήρια που παράγουν αντιμικροβιακά πεπτίδια για να αναστέλλουν ή να σκοτώνουν αυτό το βακτήριο. Σε μια κλινική δοκιμή, λοσιόν που περιείχε το βακτήριο Enterococcus faecalis χορηγήθηκε σε ασθενείς που έπασχαν από σοβαρή ακμή. Η λοσιόν μείωσε σημαντικά τις δερματικές αλλοιώσεις σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο.
Ο Paetzold και οι συνεργάτες του, δημοσίευσαν το 2019 τα αποτελέσματα κλινικής δοκιμής, στην οποία έδωσαν σε ασθενείς με ακμή μια κρέμα που περιείχε συγκεκριμένα στελέχη του Cutibacterium acnes. Τα αποτελέσματα έδειξαν μείωση της ακμής.
Ο Gallo ερευνά επίσης κατά πόσον ένα στέλεχος βακτηρίων Staphylococcus capitis θα μπορούσε να αποτελέσει αποτελεσματική θεραπεία της ακμής, με μελέτες σε ζώα να δείχνουν ελπιδοφόρα αποτελέσματα.
«Ο βασικός μηχανισμός δράσης είναι πολύ απλός. Απλώς αναστέλλει την ανάπτυξη του C. acnes, με τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιούνται τα τοπικά αντιβιοτικά ή τα αντιβιοτικά από το στόμα για τη θεραπεία της ακμής», λέει.
Σε αντίθεση με τα τοπικά αντιβιοτικά, ωστόσο, η θεραπεία στοχεύει ειδικά το C. acnes, οπότε το ευρύτερο μικροβίωμα του δέρματος παραμένει ανέπαφο, λέει.
Η ομάδα του Gallo έχει εντοπίσει και ένα συγκεκριμένο στέλεχος βακτηρίων Staphylococcus epidermidis που παράγουν μόρια που μπορεί να εμποδίσουν την ανάπτυξη του καρκίνου του δέρματος που προκαλείται από τον ήλιο.
«Παράγει ένα μικρό μόριο που αναστέλλει τη σύνθεση του DNA σε μετασχηματισμένα ή μεταλλαγμένα κύτταρα του δέρματος. Έχουμε βρει σε ζωικά μοντέλα ότι εάν αυτά τα βακτήρια υπάρχουν στην επιφάνεια ποντικιών που υφίστανται βλάβες από την υπεριώδη ακτινοβολία, εμφανίζουν πολύ λιγότερους δερματικούς όγκους από τα ποντίκια που έχουν το ίδιο είδος βακτηρίων, αλλά όχι τα γονίδια [στα βακτήρια] που παράγουν αυτόν τον αντιμεταβολίτη».
Φυσικά, μια τέτοια θεραπεία θα πρέπει να περάσει από πολύ περισσότερες δοκιμές και κλινικές δοκιμές προτού αποδειχθεί ότι θα έχει παρόμοια επίδραση στους ανθρώπους.
Ενώ οι περισσότερες μελέτες έχουν εξετάσει τη θεραπεία συγκεκριμένων ασθενειών με προβιοτικά, κάποιες έχουν εξετάσει κατά πόσον τα προ- ή μεταβιοτικά θα μπορούσαν να βελτιώσουν την υγεία του δέρματος γενικά.
Για παράδειγμα, κάποιοι ερευνητές εξετάζουν κατά πόσον η ινουλίνη -μια διατροφική ίνα που περιέχεται σε κάποια καλλυντικά και προϊόντα προσωπικής φροντίδας- θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πρεβιοτικό όταν λαμβάνεται ως συμπλήρωμα από το στόμα ή εφαρμόζεται τοπικά στο δέρμα. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα δείχνουν ότι η ινουλίνη κάνει το δέρμα πιο λείο και ελαστικό, παρέχοντας ένα πιο ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη ευεργετικών βακτηρίων. Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι η επάλειψη με σφιγγομυελινάση, ένα ένζυμο που παράγεται από βακτήρια όπως ο Staphylococcus thermophilus -τα οποία βρίσκονται συνήθως στα ζυμωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα και το γιαούρτι- μπορεί να ενισχύσει την παραγωγή κεραμιδίων, τα οποία είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της υγείας του δέρματος.
Πρόσφατη ανασκόπηση μελετών εξέτασε όλα τα δεδομένα από τις κλινικές δοκιμές που έχουν διεξαχθεί μέχρι σήμερα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ενώ «τα από του στόματος και τα τοπικά προβιοτικά φαίνεται να είναι αποτελεσματικά για τη θεραπεία ορισμένων φλεγμονωδών δερματικών παθήσεων και να επιδεικνύουν έναν πολλά υποσχόμενο ρόλο στην επούλωση των πληγών και στον καρκίνο του δέρματος, απαιτούνται περισσότερες μελέτες για να επιβεβαιωθούν αυτά τα αποτελέσματα».
«Είμαι πολύ αισιόδοξος για το πού θα βρισκόμαστε σε λίγα χρόνια με τα προβιοτικά» λέει ο Gallo.
Ωστόσο, για τους ανθρώπους που δεν έχουν κάποια δερματική ασθένεια, αλλά που μπορεί να θέλουν να αυξήσουν τη λείανση του δέρματός τους, να προλάβουν τις ρυτίδες ή να ενισχύσουν τα επίπεδα ενυδάτωσης, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι οι προβιοτικές κρέμες που είναι άμεσα διαθέσιμες στα καταστήματα θα έχουν κάποιο όφελος.
«Νομίζω ότι πολλά από τα προβιοτικά που κυκλοφορούν στην αγορά δεν έχουν ισχυρά στοιχεία πίσω τους, οπότε δεν θα τα συνιστούσα. Μπορείτε να τα δοκιμάσετε – αλλά μπορεί να μην είναι η καλύτερη επένδυση των χρημάτων σας», λέει ο Gallo.
Ενώ το μικροβίωμα του δέρματος αλλάζει καθώς γερνάμε, υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε το φυσικό μικροβίωμα της επιδερμίδας.
«Πρόκειται για αμφίδρομη σχέση, καθώς η ενυδάτωση ή η προστασία από τις βλάβες της υπεριώδους ακτινοβολίας, δημιουργούν ένα περιβάλλον που είναι πιο φιλόξενο για να ζήσουν αυτοί οι ευεργετικοί οργανισμοί», λέει ο Gallo.
Η φροντίδα του δέρματος, η κατάλληλη ενυδάτωση και ο καθαρισμός, ενισχύουν την υγεία του δέρματος.
Πηγή: BBC
Πηγή: https://www.onmed.gr
Πηγή φωτογραφιών: https://www.onmed.gr
