26/3/2025
Η ικανότητα πλοήγησης μπορεί να είναι το κλειδί για την πρόληψη της άνοιας.
Κείμενο: Μάριον Κοντογιάννη
Η σχέση μεταξύ γνωστικών ικανοτήτων και καθημερινών επαγγελματικών δραστηριοτήτων έχει απασχολήσει τους επιστήμονες εδώ και δεκαετίες. Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο British Medical Journal φέρνει στο φως ένα εντυπωσιακό εύρημα: το επάγγελμα του οδηγού ταξί ή ασθενοφόρου μπορεί να προσφέρει προστασία από την άνοια.
Μία ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ μελέτησε τα επαγγέλματα και τις αιτίες θανάτου εκατομμυρίων Αμερικανών, αναλύοντας δεδομένα από περίπου 400 διαφορετικά επαγγέλματα. Το συμπέρασμα; Οι οδηγοί ταξί και ασθενοφόρων είχαν τις λιγότερες πιθανότητες να πεθάνουν από τη νόσο του Αλτσχάιμερ σε σύγκριση με άλλες επαγγελματικές κατηγορίες.
Ο ρόλος της πλοήγησης και της χωρικής αντίληψης
Το ερώτημα που ευλόγως προκύπτει από τη νέα μελέτη είναι ένα: Μπορεί η ικανότητα προσανατολισμού και πλοήγησης να αποτελεί ασπίδα ενάντια σε αυτή την εκφυλιστική ασθένεια; Σύμφωνα με τη μελέτη, οι οδηγοί λεωφορείων, οι οποίοι ακολουθούν αυστηρά προκαθορισμένες διαδρομές, δεν απολαμβάνουν τα ίδια προστατευτικά οφέλη. Αντίθετα, οι οδηγοί ταξί και ασθενοφόρων, που πρέπει να προσαρμόζονται συνεχώς σε νέες διαδρομές, φαίνεται να ενεργοποιούν περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη χωρική μνήμη και την επεξεργασία πληροφοριών.
«Τα ευρήματά μας ενισχύουν την πιθανότητα ότι οι συχνές γνωστικές διεργασίες που σχετίζονται με την πλοήγηση και την προσαρμογή σε νέες διαδρομές μπορεί να έχουν προστατευτική επίδραση κατά της νόσου του Αλτσχάιμερ», αναφέρουν οι συγγραφείς της μελέτης.
Άνοια, ένας μεγάλος δολοφόνος
Η σημασία αυτής της ανακάλυψης είναι τεράστια, καθώς η άνοια αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τη δημόσια υγεία. Περισσότεροι από 55 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν με την ασθένεια, ενώ σύμφωνα με την Εταιρεία Alzheimer Αθηνών, στη χώρα μας υποφέρουν από άνοια περίπου 250.000 άτομα, με επιπλέον 350.000 άτομα να πάσχουν από ήπια νοητική διαταραχή που είναι προστάδιο της άνοιας. Συνυπολογίζοντας ότι για κάθε ασθενή με άνοια επηρεάζεται η ζωή δύο έως τριών φροντιστών-μελών της οικογένειας, η πάθηση αφορά άμεσα 1,5 εκατομμύριο Έλληνες.
Καθώς οι σύγχρονες θεραπείες για ασθένειες όπως ο καρκίνος και οι καρδιακές παθήσεις βελτιώνονται, το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, με αποτέλεσμα την αύξηση των περιστατικών άνοιας. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν οι άνθρωποι πρέπει να εγκαταλείψουν τη χρήση GPS και να επιστρέψουν σε πιο παραδοσιακές μεθόδους πλοήγησης για να προστατεύσουν την εγκεφαλική τους υγεία.
Ταξί, GPS και η δομή του εγκεφάλου
Η πρόσφατη μελέτη δεν είναι η πρώτη που εξετάζει τη σχέση μεταξύ πλοήγησης και εγκεφαλικής υγείας. Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι οι οδηγοί ταξί του Λονδίνου (οι οποίοι πρέπει να περάσουν τη διάσημη δοκιμασία «The Knowledge» που απαιτεί αποστήθιση χιλιάδων δρόμων και τοποθεσιών) παρουσιάζουν δομικές αλλαγές στον εγκέφαλό τους.
Μελέτη του University College London έδειξε ότι κατά την εκπαίδευση των οδηγών, αυξήθηκε το μέγεθος του ιππόκαμπου, μιας περιοχής του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη μνήμη και τον χωρικό προσανατολισμό. Ο ιππόκαμπος είναι επίσης η πρώτη περιοχή που αρχίζει να συρρικνώνεται με την εμφάνιση του Αλτσχάιμερ.
«Υπάρχουν στοιχεία ότι ο χωρικός προσανατολισμός και η πλοήγηση είναι από τις πρώτες γνωστικές λειτουργίες που παρακμάζουν στην άνοια», εξηγεί ο καθηγητής Hugo Spiers, γνωσιακός νευροεπιστήμονας που διευθύνει το ερευνητικό πρόγραμμα Taxi Brains στο UCL. «Αν η πλοήγηση αυξάνει τον ιππόκαμπο, μπορεί να προσφέρει ένα είδος φυσικής προστασίας ενάντια στη νόσο».
Οι περιορισμοί της νέας μελέτης
Παρά τα ελπιδοφόρα ευρήματα, η μελέτη του Χάρβαρντ παρουσιάζει ορισμένους περιορισμούς. Για παράδειγμα, αν και οι οδηγοί ταξί και ασθενοφόρων είχαν μικρότερη πιθανότητα να πεθάνουν από Αλτσχάιμερ, τα δεδομένα δείχνουν ότι είχαν υψηλότερη θνησιμότητα σε νεότερη ηλικία. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι απλώς δεν ζούσαν αρκετά για να αναπτύξουν τη νόσο.
«Η έρευνα αυτή δεν αποτελεί διαφήμιση για το επάγγελμα του οδηγού ταξί», σημειώνει ο καθηγητής Spiers. «Όμως, ακόμα και αφού οι ερευνητές έλαβαν υπόψη την ηλικία θανάτου, η προστατευτική επίδραση της πλοήγησης παρέμεινε σημαντική».
Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η αλλαγή στον τρόπο πλοήγησης. Πολλοί από τους οδηγούς που εξετάστηκαν στη μελέτη πιθανότατα δεν χρησιμοποιούσαν GPS, κάτι που μπορεί να επηρεάσει τα αποτελέσματα. «Τα αποτελέσματα αυτά μπορεί να αλλάξουν καθώς η κοινωνία εξαρτάται όλο και περισσότερο από την τεχνολογία για την πλοήγηση», προσθέτει ο καθηγητής.
Πώς να προστατεύσετε τον εγκέφαλό σας
Ανεξάρτητα από το αν κάποιος είναι επαγγελματίας οδηγός ή όχι, υπάρχουν τρόποι να βελτιώσει τις δεξιότητές του στην πλοήγηση και να υποστηρίξει την υγεία του εγκεφάλου του. Ένας από τους καλύτερους είναι η φυσική δραστηριότητα στη φύση.
«Αν συνδυάσουμε τις γνώσεις μας από διάφορες μελέτες, το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε για τον εγκέφαλό σας είναι να περπατάτε ή να τρέχετε στη φύση», συμβουλεύει ο καθηγητής Spiers. «Προσπαθήστε να χαθείτε λίγο, μην χρησιμοποιείτε GPS και βρείτε τον δρόμο σας μόνοι σας».
Εκτός από την πλοήγηση, η κοινωνική αλληλεπίδραση και η νοητική δραστηριότητα παίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο στην προστασία από την άνοια. «Το να σκέφτεστε, να λύνετε προβλήματα και να διατηρείτε κοινωνικές επαφές είναι εξίσου σημαντικά», καταλήγει ο καθηγητής Spiers.
Έτσι, την επόμενη φορά που θα βγείτε έξω, αφήστε το GPS στην άκρη και ανακαλύψτε τον κόσμο γύρω σας με τον δικό σας τρόπο. Μπορεί να είναι το κλειδί για μια πιο υγιή ζωή!
Πηγή: https://www.newsbeast.gr
Πηγή φωτογραφίας: https://secure.gravatar.com
