19\3\2025
Συχνά παρατηρούμε ανθρώπους γύρω μας που πιστεύουν παράλογα ή επιζήμια πράγματα, από την ένταξη σε επικίνδυνες σέκτες και τις ψευδοεπιστημονικές θεραπείες, μέχρι την εξαπάτηση από έναν απατεώνα και τη συμμετοχή σε οικονομικές φούσκες.
«Πώς είναι δυνατόν να είναι τόσο ανόητοι;», διερωτωνται πολλοί ως πρώτη αντίδραση. Η απάντηση συχνά σχετίζεται με ένα ισχυρό και αναπόφευκτο ανθρώπινο χαρακτηριστικό: Την εμπιστοσύνη.
Η εμπιστοσύνη ως μηχανισμός απόφασης και πώς επηρεάζεται
Όπως επισημαίνεται στο Psychology Today, oι άνθρωποι στηρίζονται σε άλλους για πληροφορίες και καθοδήγηση. Αν είχαμε τον χρόνο και τη γνώση να αξιολογούμε κάθε ιδέα που μας παρατίθεται, ίσως να μπορούσαμε να αποφεύγουμε λανθασμένες πεποιθήσεις.
Όμως, η πραγματικότητα είναι διαφορετική: πολλές φορές, η πίστη μας σε μια ιδέα προκύπτει επειδή την υποστηρίζει κάποιος που εμπιστευόμαστε και αποφεύγουμε την περαιτέρω αξιολόγηση.
Όταν ένα άτομο που θεωρούμε αξιόπιστο μάς λέει ότι μια συγκεκριμένη ιδέα θα αλλάξει τη ζωή μας, θα μας κάνει πλούσιους ή θα λύσει ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με δύο επιλογές:
- Να πιστέψουμε ότι αυτό το άτομο, το οποίο εκτιμούμε και εμπιστευόμαστε, μας παραπληροφορεί (είτε από άγνοια είτε σκόπιμα).
- Να δεχτούμε ότι το άτομο αυτό έχει δίκιο και ότι η ζωή μας μπορεί να βελτιωθεί αν ακολουθήσουμε την πρότασή του.
Η εμπιστοσύνη μας προς κάποιον δεν βασίζεται πάντα σε αντικειμενικά κριτήρια. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν το πόσο αξιόπιστο θεωρούμε ένα άτομο, ακόμα και όταν αυτοί οι παράγοντες δεν συνδέονται με την πραγματική του αξιοπιστία:
- Τίτλοι και διαπιστευτήρια: Ένας ακαδημαϊκός τίτλος μπορεί να είναι ένδειξη γνώσης σε ένα συγκεκριμένο πεδίο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το άτομο είναι ειδικός σε όλα τα θέματα.
- Εμφάνιση: Άτομα που είναι καλοντυμένα, ελκυστικά ή έχουν επιβλητική παρουσία μπορεί να θεωρούνται πιο αξιόπιστα, χωρίς να σημαίνει ότι είναι.
- Χάρισμα στην επικοινωνία: Ένας χαρισματικός άνθρωπος μπορεί να μας πείσει, όχι επειδή έχει δίκιο, αλλά επειδή ξέρει να παρουσιάζει πειστικά τις απόψεις του.
- Συμπάθεια: Όσο πιο συμπαθής μας είναι κάποιος, τόσο πιο πιθανό είναι να δεχτούμε αυτά που λέει χωρίς να τα αμφισβητήσουμε.
- Αυθεντία: Αν κάποιος φαίνεται να απολαμβάνει σεβασμό από άλλους που εκτιμούμε, τείνουμε να τον θεωρούμε αξιόπιστο.
- Δεσμοί και κοινότητα: Είναι πιο πιθανό να εμπιστευτούμε κάποιον αν ανήκει στην οικογένειά μας, στο φιλικό ή στο κοινωνικό μας περιβάλλον.
Το φαινόμενο της συλλογικής πίστης
Αν και ένας μόνος άνθρωπος που μας εμπνέει εμπιστοσύνη μπορεί να μας οδηγήσει να πιστέψουμε κάτι, το φαινόμενο αυτό ενισχύεται όταν μια ιδέα υποστηρίζεται από πολλούς γύρω μας. Αν, για παράδειγμα, κάποιος μπει σε μια ομάδα επειδή τον προσέγγισε ένας φίλος του, μπορεί να δυσκολευτεί να φύγει όταν πλέον όλοι οι φίλοι του θα ανήκουν σε αυτή. Ομοίως, σύμφωνα πάντα με το Psychology Today, αν μεγαλώσουμε σε ένα περιβάλλον όπου όλοι υποστηρίζουν μια συγκεκριμένη ιδέα, γίνεται εξαιρετικά δύσκολο να την αμφισβητήσουμε.
Πώς μπορούμε να προστατευτούμε;
Ένας τρόπος να περιορίσουμε τον κίνδυνο να πιστέψουμε λανθασμένα πράγματα είναι να αναλύουμε την εμπιστοσύνη μας με μεγαλύτερη ακρίβεια.
Οι ειδικοί που μελετούν την εμπιστοσύνη κάνουν μια σημαντική διάκριση μεταξύ της εμπιστοσύνης «δύο σημείων» (two-place) και «τριών σημείων» (three-place):
Πηγή https://www.newsbeast.gr
Πηγή φωτογραφίας: https://secure.gravatar.com
