14/3/2024
Ερευνητική ομάδα ανέλυσε δεδομένα για 32 είδη φαλαινών και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα θηλυκά σε πέντε είδη ζουν δεκαετίες περισσότερο από τα θηλυκά των άλλων ειδών φαλαινών επειδή περνούν τη φάση της εμμηνόπαυσης.
Οι φάλαινες είναι τα μόνα θηλαστικά ζώα που γνωρίζουμε μέχρι στιγμής εκτός από τον άνθρωπο που περνούν τη φάση της εμμηνόπαυσης και σύμφωνα με τους ερευνητές που δημοσιεύουν τα ευρήματα τους στην επιθεώρηση «Nature» πρόκειται για ένα εξελικτικό χαρακτηριστικό που αναπτύχθηκε από αυτά τα είδη για δύο λόγους. Οι φάλαινες αυτές σταματούν να αποκτούν αναπαραγωγικές δυνατότητες για να μην ανταγωνίζονται με τους θηλυκούς απογόνους τους στην ανεύρεση ερωτικού συντρόφου και επιπλέον για να βοηθούν την οικογένεια τους είτε στην απόκτηση τροφής είτε στη φροντίδα των μικρών όπως κάνουν δηλαδή οι γιαγιάδες στους ανθρώπους.
Οι επιστήμονες δεν έχουν καταλήξει στην αιτία που οι γυναίκες περνούν τη φάση της εμμηνόπαυσης αλλά δύο είναι οι κυρίαρχες ανθρωπολογικές θεωρίες. Η μια αναφέρει πώς επειδή η εγκυμοσύνη σε προχωρημένη ηλικίας για τους ανθρώπους ενέχει πολλούς κινδύνους για την μητέρα και έτσι δημιουργήθηκε εξελικτικά ένα ασφαλές αναπαραγωγικό όριο ενώ η δεύτερη θεωρία αναφέρει ότι η εμμηνόπαυση εμφανίστηκε έτσι ώστε οι μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες να μην κάνουν άλλα δικά τους παιδιά και να φροντίζουν την οικογένεια τους προσέχοντας τα εγγόνια τους ώστε να μπορούν τα παιδιά τους να κάνουν και άλλα αφού η φροντίδα των μικρών δεν ευνοεί την αναπαραγωγή στους ανθρώπους.
Ανάμεσα στα είδη φαλαινών που περνούν εμμηνόπαυση είναι οι οδοντωτές φάλαινες, οι μπελούγκα και οι ναρβάλ που είναι οι φάλαινες με την μακριά μύτη που αποκαλούνται και φάλαινες μονόκεροι. Να σημειωθεί ότι ανάμεσα στα πέντε είδη είναι και οι όρκες που αν και έχουν λάβει την ονομασία φάλαινες δολοφόνοι (killer whales) στην πραγματικότητα ανήκουν στην οικογένεια των δελφινιών.
«Η εξέλιξη της εμμηνόπαυσης και η μακρά μετα-αναπαραγωγική ζωή θα μπορούσαν να συμβούν μόνο σε πολύ συγκεκριμένες συνθήκες. Πρώτον ένα είδος πρέπει να έχει μια κοινωνική δομή στην οποία τα θηλυκά περνούν τη ζωή τους σε στενή επαφή με τους απογόνους και τους απογόνους τους. Δεύτερον, οι γυναίκες πρέπει να έχουν την ευκαιρία να βοηθήσουν με τρόπους που βελτιώνουν τις πιθανότητες επιβίωσης της οικογένειάς τους. Για παράδειγμα, οι θηλυκές οδοντωτές φάλαινες είναι γνωστό ότι μοιράζονται τροφή και χρησιμοποιούν τις γνώσεις τους για να καθοδηγήσουν την ομάδα να βρει τροφή όταν είναι σε έλλειψη» λέει ο καθηγητής Ντάρεν Κροφτ, του Πανεπιστημίου του Έξετερ στη Βρετανία και εκτελεστικός διευθυντής στο Κέντρο Έρευνας Φάλαινας, μέλος της ερευνητικής ομάδας
Οι ερευνητές αναφέρουν επίσης ότι η «αρσενική εμμηνόπαυση» δεν εξελίχθηκε με τον ίδιο τρόπο, επειδή οι αρσενικές φάλαινες δεν ανήκουν στην ίδια κοινωνική ομάδα με τα παιδιά ή τα εγγόνια τους. Όπως λένε οι αρσενικές φάλαινες δεν έχουν πραγματικά την ευκαιρία να προσφέρουν βοήθεια τόσο αργά στη ζωή τους στους στενούς συγγενείς τους οπότε η εξέλιξη απλώς τους ευνόησε να συνεχίσουν να αναπαράγονται μέχρι το τέλος της ζωής τους. Η εξέλιξη της εμμηνόπαυσης και η μακρά μετα-αναπαραγωγική ζωή θα μπορούσαν να συμβούν μόνο σε πολύ συγκεκριμένες συνθήκες και για αυτό τα θηλυκά συχνά ζουν περισσότερο από τα αρσενικά του είδους τους. Για παράδειγμα οι θηλυκές όρκες μπορούν να ζήσουν μέχρι τα 80 τους, ενώ τα αρσενικά είναι συνήθως νεκρά μέχρι τα 40.
Οι ερευνητές λένε επίσης ότι παρά το γεγονός ότι τους χωρίζουν περίπου 90 εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης, οι φάλαινες και οι άνθρωποι έχουν «εξαιρετικά παρόμοιες ιστορίες ζωής που έχουν εξελιχθεί ανεξάρτητα».
