Κλιματική αλλαγή: Οι ακραίες θερμοκρασίες σκοτώνουν και τα τροπικά πτηνά

25/11/2025

Σε πολλές γωνιές του πλανήτη όπου τα τροπικά δάση άλλοτε αντηχούσαν από φτερουγίσματα και κελαηδήματα, η σιωπή αρχίζει να γίνεται ανησυχητικά αισθητή. Μια πρωτοποριακή μελέτη που βασίζεται στην επιστήμη της κλιματικής απόδοσης δείχνει ότι η ένταση των ακραίων θερμικών επεισοδίων έχει συνδεθεί άμεσα με την κατάρρευση πληθυσμών πτηνών παγκοσμίως.

Κατακόρυφη πτώση έως 38% λόγω ακραίας ζέστης

Οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι η αύξηση των ακραίων θερμοκρασιών –αποτέλεσμα της ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης– έχει προκαλέσει μείωση των τροπικών πληθυσμών πουλιών κατά 25% έως 38% μεταξύ 1950 και 2020. Η επεξεργασία πρωτογενών παρατηρησιακών δεδομένων και μοντέλων, δημοσιευμένη στο περιοδικό Nature Ecology and Evolution, καταγράφει μια «συγκλονιστική» μείωση, όπως σημειώνει ο επικεφαλής ερευνητής Μαξιμιλιάν Κοτς του Ινστιτούτου Πότσδαμ και του Κέντρου Υπερυπολογιστών Βαρκελώνης.

Παρότι η υποχώρηση των πληθυσμών καταγράφεται σε όλες σχεδόν τις γεωγραφικές ζώνες, οι μεγαλύτερες απώλειες σημειώνονται στις τροπικές περιοχές — εκεί όπου η βιοποικιλότητα βρίσκεται ήδη υπό τεράστια πίεση.

Ακόμη και σε παρθένα τμήματα του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, όπου το ανθρώπινο αποτύπωμα είναι ελάχιστο, ο αριθμός των πτηνών έχει υποχωρήσει πάνω από 50% τα τελευταία είκοσι χρόνια. Αντίστοιχα μοτίβα παρατηρούνται στον Παναμά, με προηγούμενες μελέτες να δηλώνουν «άγνωστες αιτίες».

Η νέα ανάλυση υποδεικνύει ότι ο κύριος ένοχος είναι η εκτόξευση των ημερών με ακραία ζέστη: σήμερα τα τροπικά είδη εκτίθενται σε δέκα φορές περισσότερες τέτοιες συνθήκες απ’ ό,τι πριν από 40 χρόνια — από τρεις ημέρες τον χρόνο, πλέον φτάνουν τις τριάντα.

Θερμικό στρες, αφυδάτωση και κατάρρευση αναπαραγωγής

Ο Κοτς εξηγεί ότι τα πουλιά είναι εξαιρετικά ευάλωτα στην αφυδάτωση και το θερμικό σοκ· η υψηλή θερμοκρασία προκαλεί αυξημένη θνησιμότητα, μειωμένη γονιμότητα και αλλαγές στη συμπεριφορά κατά την αναπαραγωγή. Οι μεταβολές αυτές δεν αφήνουν περιθώρια προσαρμογής: πολλά είδη ωθούνται έξω από τα ενδιαιτήματά τους σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα.

Μέχρι σήμερα ήταν δύσκολο να διαχωριστεί ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής σε σχέση με πιο άμεσες ανθρώπινες παρεμβάσεις όπως η αποψίλωση. Η επιστήμη της «κλιματικής απόδοσης» όμως —ένα πεδίο που υπολογίζει τη συγκεκριμένη συμβολή της υπερθέρμανσης σε φυσικά φαινόμενα— επιτρέπει την πρώτη καθαρή απόδοση των απωλειών βιοποικιλότητας στη θερμική κρίση.

Στις τροπικές ζώνες, οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι η επίδραση των ακραίων θερμοκρασιών είναι πλέον μεγαλύτερη από αυτήν της απώλειας δασικών εκτάσεων.

Ο Τασούγια Αμάνο από το Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ επισημαίνει ότι τα ευρήματα απαιτούν αλλαγή προτεραιοτήτων στη διατήρηση ειδών: «Δεν αρκεί να προστατεύουμε δάση· χρειάζονται επείγουσες στρατηγικές για τα είδη που δεν αντέχουν την ακραία ζέστη». Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει και λύσεις ex situ, δηλαδή μεταφορά πληθυσμών σε περιοχές όπου μπορούν να προσαρμοστούν καλύτερα.

Η εικόνα είναι σαφής: η κλιματική αλλαγή δεν επηρεάζει μόνο τα ακραία καιρικά φαινόμενα· ανατρέπει θεμελιωμένα οικολογικά συστήματα. Και τα πουλιά των τροπικών φαίνεται πως βρίσκονται ανάμεσα στα πρώτα θύματα αυτής της νέας πραγματικότητας.