Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέχει λιγότερο από τρεις μήνες από την έναρξη της επιβολής του φόρου άνθρακα — του πρώτου παγκοσμίως φόρου μεγάλης κλίμακας στα προϊόντα με υψηλή περιεκτικότητα σε άνθρακα.
Το μέτρο αυτό, το οποίο έχει τη δυνατότητα να μεταμορφώσει πλήρως το παγκόσμιο εμπόριο, αποτελεί μέρος των προσπαθειών της Ένωσης να μειώσει δραστικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις βαριές βιομηχανίες και να προωθήσει καθαρότερες διαδικασίες παραγωγής σε όλο τον κόσμο.
Από την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους, ο Μηχανισμός Προσαρμογής των Συνόρων για τις Εκπομπές Άνθρακα (CBAM) της ΕΕ θα επιβάλλει ένα κόστος σε προϊόντα όπως χάλυβας, λιπάσματα, τσιμέντο, αλουμίνιο και υδρογόνο που εισάγονται από χώρες εκτός της 27μελούς Ένωσης.
Σύμφωνα με τους όρους της πολιτικής, οι εισαγωγείς που εισάγουν αυτά τα προϊόντα στην ΕΕ θα υποχρεούνται να αγοράζουν πιστοποιητικά CBAM για να καλύψουν τις σχετικές εκπομπές. Το κόστος αυτών των πιστοποιητικών αναμένεται να είναι το ίδιο με την αγοραία τιμή του Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών (ETS) της ΕΕ.
Εντονη αντίδραση
Δεν είναι όλοι ενθουσιασμένοι με τον επικείμενο φόρο άνθρακα στα σύνορα της ΕΕ. Οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία είναι μεταξύ των χωρών που έχουν εκφράσει ανησυχίες, με ορισμένες να απειλούν να λάβουν αντίμετρα και άλλες να προειδοποιούν ότι η πολιτική αυτή ενδέχεται να εμποδίσει αντί να βοηθήσει τις παγκόσμιες προσπάθειες για το κλίμα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, δεν απάντησε σε αίτημα για σχόλιο όταν επικοινώνησε μαζί της το CNBC.
Ο Νίκολς Εντρες, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της ClimEase, μιας εταιρείας λύσεων λογισμικού CBAM, δήλωσε ότι το ολοκληρωμένο σύστημα φόρου και δασμών άνθρακα της ΕΕ θα αναδιαμορφώσει το παγκόσμιο εμπόριο με τρόπους που οι περισσότερες επιχειρήσεις δεν έχουν ακόμη κατανοήσει. Οι τομείς του χάλυβα, του τσιμέντου, των λιπασμάτων και του αλουμινίου θα είναι οι πρώτοι που θα βρεθούν στο στόχαστρο.
Δεν αποτελεί «έκπληξη» το γεγονός ότι χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Βραζιλία και η Ινδία έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με την πολιτική αυτή, δήλωσε ο Εντρες, σημειώνοντας ότι οι χώρες που δεν διαθέτουν σύστημα εμπορίας εκπομπών (ETS) θα υπόκεινται στον συνοριακό φόρο.
Η ΕΕ δηλώνει ότι το CBAM έχει σχεδιαστεί για να επιβάλλει μια «δίκαιη τιμή» στον άνθρακα που εκπέμπεται κατά την παραγωγή προϊόντων με υψηλές εκπομπές.
Ο φόρος έχει επίσης σχεδιαστεί για να αποτρέψει το φαινόμενο της «διαρροής άνθρακα», που συμβαίνει όταν οι εταιρείες μεταφέρουν την παραγωγή τους στο εξωτερικό, σε χώρες όπου ισχύουν λιγότερο αυστηρές πολιτικές για το κλίμα.
Μια δοκιμασία για την ηγεσία στον τομέα του κλίματος
Από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ έχουν προειδοποιήσει ότι οι ευρωπαϊκοί κανόνες για το κλίμα θα μπορούσαν να απειλήσουν τη εμπορική συμφωνία της ΕΕ με τον Λευκό Οίκο.
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ συνήψε συμφωνία-πλαίσιο με την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στα τέλη Ιουλίου, καθορίζοντας ανώτατο όριο δασμών 15% για τα περισσότερα προϊόντα της ΕΕ από τις αρχές Αυγούστου.
Το ποσοστό αυτό ήταν σημαντικά χαμηλότερο από το 30% που είχε προηγουμένως απειλήσει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, αλλά υψηλότερο από το 10% που ήλπιζε η ΕΕ.
Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Financial Times τον περασμένο μήνα, ο υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ Κρις Ράιτ δήλωσε ότι, ελλείψει σημαντικών τροποποιήσεων, το CBAM της ΕΕ — μεταξύ άλλων πράσινων ρυθμιστικών πολιτικών — θα δημιουργούσε «τεράστιους νομικούς κινδύνους» για τις αμερικανικές εταιρείες που πωλούν ορυκτά καύσιμα στην Ευρώπη.
Άλλες χώρες που εκτίθενται στο CBAM της ΕΕ έχουν επίσης επικρίνει τα σχέδια. Η Ινδία σύμφωνα με πληροφορίες δήλωσε ότι θα ανταποδώσει τα μέτρα για τους φόρους άνθρακα στα σύνορα, λέγοντας ότι οι χώρες με υψηλό εισόδημα που είναι ιστορικά υπεύθυνες για την κλιματική κρίση πρέπει να κάνουν περισσότερα για να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Εν τω μεταξύ, η Κίνα, η Βραζιλία και η Ρωσία έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με τους φόρους άνθρακα στα σύνορα της ΕΕ, τόσο στις διαπραγματεύσεις του ΟΗΕ για το κλίμα όσο και στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.
Η κ. φον ντερ Λάιεν της ΕΕ, σε ένα μανιφέστο του 2019 για να γίνει πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε ότι σκόπευε να εισαγάγει έναν φόρο άνθρακα στα σύνορα «για να αποφευχθεί η διαρροή άνθρακα» και να βοηθήσει τις εταιρείες της ΕΕ «να ανταγωνίζονται σε ισότιμη βάση».
Η πολιτική εισήχθη αργότερα ως μέρος της προσπάθειας του μπλοκ να μειώσει τις εκπομπές κατά τουλάχιστον 55% μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Ο Αλεξ Μένγκντεν, αναλυτής πολιτικής στο Tax Foundation Europe, δήλωσε ότι οι αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν συνήθως προσπαθήσει να υποβαθμίσουν το ενδεχόμενο αντιποίνων από τις μεγάλες οικονομίες όταν τεθεί σε εφαρμογή το τελικό στάδιο του CBAM.
«Αυτό μπορεί να δείξει ότι μπορούμε να αναλάβουμε μόνο ένα μέρος της ηγεσίας στον τομέα του κλίματος, επειδή αυτό έχει πραγματικό κόστος για εμάς και αν δεν συμμετέχουμε σε μια παγκόσμια συμμαχία, το κόστος αυτό θα επιβαρύνει εμάς τους ίδιους και όχι τους εμπορικούς μας εταίρους, που είναι ουσιαστικά ο στόχος», δήλωσε ο Μένγκντεν στο CNBC μέσω βιντεοκλήσης.
«Τώρα, φυσικά, μπορεί ακόμα να πετύχει», είπε ο Μένγντεν: «Η επιτυχία για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής που σχεδιάζουν την πολιτική CBAM θα ήταν η υιοθέτηση των δικών τους συστημάτων ETS από άλλες χώρες», πρόσθεσε.
Όχι μόνο «ένα ευρωπαϊκό πείραμα»
Για ορισμένους, το CBAM της ΕΕ σηματοδοτεί το πρώτο βήμα μιας πρωτοβουλίας που αναμένεται να εξελιχθεί σε παγκόσμια για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
«Μέσα στα επόμενα χρόνια, η τιμολόγηση του άνθρακα δεν θα είναι μόνο ένα ευρωπαϊκό πείραμα — πιθανότατα θα καλύψει έως και το 80% του παγκόσμιου εμπορίου», δήλωσε ο Εντρες της ClimEase.
«Το CBAM είναι αυτό που το κάνει αυτό να συμβεί, πιθανώς τιμωρώντας τις χώρες που δεν διαθέτουν σταθερά συστήματα και ανταμείβοντας εκείνες που διαθέτουν πλαίσια ETS ευθυγραμμισμένα με την ΕΕ», πρόσθεσε. «Οι χώρες που εξελίσσονται με την αλλαγή και δημιουργούν αξιόπιστη τιμολόγηση του άνθρακα θα υπερασπιστούν τις βιομηχανίες τους, ενώ εκείνες που απομακρύνονται θα δουν τους εξαγωγείς τους να αντιμετωπίζουν τελικά τις συνέπειες».
