4/7/2025
Η μετάβαση σε ένα πράσινο ενεργειακό μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης αποτελεί στρατηγική επιλογή τόσο της Ελλάδας όσο και της Ευρώπης. Όμως πίσω από τις επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές, τα έργα διασύνδεσης και τα σχέδια απανθρακοποίησης, ελλοχεύει ένας κίνδυνος που δύσκολα γίνεται αντιληπτός: η απώλεια της ευστάθειας.
Το σοβαρό blackout που σημειώθηκε στην Ισπανία στις 28 Απριλίου υπενθυμίζει πως ακόμη και τα πιο προηγμένα ηλεκτρικά δίκτυα δεν είναι άτρωτα. Στην Ελλάδα, η ταχεία διείσδυση ΑΠΕ, οι ακραίες καιρικές συνθήκες και οι προκλήσεις του νέου ενεργειακού μοντέλου δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα. Πόσο θωρακισμένο είναι το ελληνικό σύστημα απέναντι σε ένα ενδεχόμενο μπλακάουτ; Και πόσο έτοιμοι είμαστε να διαχειριστούμε τον κίνδυνο χωρίς να φρενάρουμε την ενεργειακή μετάβαση;
Οι τρεις απειλές για blackout
Σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή Λειτουργίας, Υποδομών και Αγοράς του ΑΔΜΗΕ Δημήτρη Μίχο, οι βασικότερες απειλές που αυξάνουν τον κίνδυνο γενικευμένου blackout στο ελληνικό ηλεκτρικό σύστημα είναι τρεις: η μη ελεγχόμενη υπερπαραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές, η αιφνίδια απώλεια διεσπαρμένης παραγωγής (φωτοβολταϊκά που συνδέονται στο δίκτυο διανομής π.χ Φ/β της στέγης) και οι υψηλές τάσεις στο δίκτυο, ιδιαίτερα σε περιόδους χαμηλής κατανάλωσης. Αυτοί οι παράγοντες, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης όπως η παρατεταμένη ανομβρία, οι καύσωνες, οι πλημμύρες και οι πυρκαγιές δημιουργούν ένα εξαιρετικά σύνθετο και απαιτητικό πλαίσιο για την ασφαλή και αδιάλειπτη λειτουργία του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας.
Κατά την χθεσινή ημερίδα που διοργάνωσε το ΤΕΕ με θέμα «blackout στην Ισπανία: έχουμε σχέδιο για την Ελλάδα» ο κ. Μίχος ανάφερε ότι τα black-out είναι σπάνια, αλλά δεν μπορούν να αποκλειστούν στα σύγχρονα ηλεκτρικά συστήματα. Συνήθως προκαλούνται όπως είπε κατόπιν εμφάνισης βλάβης ή βλαβών, σε περιβάλλον δυσμενούς συγκυρίας πολλών αντίξοων συνθηκών.
Φούρλαρης: Η Ελλάδα πιο ανθεκτική από την Ισπανία απέναντι στον κίνδυνο blackout
Το σοβαρό συμβάν που προκάλεσε σχεδόν ολική κατάρρευση του ηλεκτρικού συστήματος της Ισπανίας στις 28 Απριλίου αποτελεί ηχηρή υπενθύμιση ότι κανένα σύστημα δεν είναι “αντι-blackout”. Όπως τόνισε χθες στην ίδια εκδήλωση ο Αντιπρόεδρος του κλάδου ενέργειας της ΡΑΑΕΥ Δημήτρης Φούρλαρης, τα ηλεκτρικά δίκτυα διεθνώς λειτουργούν με ενσωματωμένο ρίσκο αστοχίας, και η ασφάλειά τους εξαρτάται από πολλαπλούς, αλληλοσυνδεόμενους παράγοντες και όχι μόνο από τεχνικά σφάλματα.
Ο ίδιος επισημαίνει ότι η μετάβαση στο ευρωπαϊκό target model, με στόχο την κοινή τιμή στη χονδρεμπορική αγορά ενέργειας, απαιτεί δύο βασικές προϋποθέσεις: υψηλή διασυνδεσιμότητα και μεγάλη ικανότητα διακίνησης ενέργειας (capacity). Αυτά είναι τα θεμέλια της «ανθεκτικότητας» ενός συστήματος.
Ισπανία – Ελλάδα
Αν και η Ιβηρική χερσόνησος διαθέτει πολύ μεγαλύτερο ηλεκτρικό σύστημα από την Ελλάδα (περίπου 7 φορές μεγαλύτερη ζήτηση και εγκατεστημένη ισχύ), έχει παρόμοια συνολική διασυνοριακή ικανότητα μεταφοράς ενέργειας (3.000 MW έναντι 2.400 MW στην Ελλάδα). Αυτό σημαίνει, όπως λέει χαρακτηριστικά, ότι «η Ελλάδα διαθέτει αναλογικά μεγαλύτερη ανθεκτικότητα», γεγονός που της προσφέρει μεγαλύτερη σταθερότητα απέναντι σε διαταραχές όπως εκείνες που προκάλεσαν το μπλακάουτ στην Ισπανία.
Η Ισπανία διατηρεί μόνον μία σημαντική διασύνδεση με τη Γαλλία, και καθυστερεί την ενίσχυσή της, παρά την έγκριση σχετικής χρηματοδότησης από την ΕΕ μέσω του Connecting Europe Facility. Το νέο καλώδιο μέσω του Βισκαϊκού κόλπου, που θα αναβάθμιζε την ανθεκτικότητά της, παραμένει στάσιμο, σε αντίθεση με έργα όπως το Αττική – Κρήτη, που στην Ελλάδα έχει ήδη ολοκληρωθεί.
Το δίλημμα: Ανθεκτικότητα ή φθηνότερο ρεύμα;
Η χαμηλή ανθεκτικότητα της Ισπανίας συνδέεται, σύμφωνα με τον Φούρλαρη, με τη χαμηλή τιμή ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς το σύστημα λόγω και της υψηλής διείσδυσης ΑΠΕ (85%) δεν μπορεί να διοχετεύσει μεγάλες ποσότητες προς εξαγωγή και κρατά την τιμή σταθερά χαμηλή (60 €/MWh έναντι 100 €/MWh στην Ελλάδα). Η στρατηγική αυτή, όμως, ενδέχεται να αυξάνει την πιθανότητα μπλακάουτ, θέτοντας το ερώτημα: Θέλουμε φθηνότερη ενέργεια με υψηλότερο ρίσκο ή αδιάλειπτη τροφοδοσία με μεγαλύτερο κόστος;
Μαθήματα από το παρελθόν
Ο κ. Φούρλαρης υπενθύμισε χθες ότι η Ελλάδα έχει βιώσει σημαντικά blackout, από το ολικό συμβάν του 1983, το μερικό του 1988 (από την νότια Ελλάδα και κάτω) από ένα βραχυκύκλωμα στις γραμμές μεταφοράς, το αντίστοιχο του Φθινοπώρου του 1993 που λόγω ξηρασίας με τις πρώτες υγρασίες έγινε υπερπήδηση των μονωτήρων πορσελάνης έως την κατάρρευση τάσης το 2004, λίγο πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες όπου η παραγωγή αδυνατούσε να ακολουθήσει την ζήτηση. Κάθε περιστατικό ανέδειξε διαφορετικές αιτίες: τεχνικές αστοχίες, ανθρώπινα λάθη, ακραία καιρικά φαινόμενα. Όμως όλα μαζί συνθέτουν ένα κρίσιμο δίδαγμα: η διαρκής επένδυση στην ανθεκτικότητα και τις υποδομές είναι μονόδρομος. Όπως αναφέρθηκε, η ενεργειακή μετάβαση σε ΑΠΕ είναι αδιαπραγμάτευτη. Ωστόσο ο τρόπος ενσωμάτωσής τους στο σύστημα οφείλει να λαμβάνει υπόψη ιδιαίτερες απαιτήσεις ευστάθειας που αυτές επιβάλλουν Δεν μπορούμε να μιλάμε για πράσινη μετάβαση χωρίς έξυπνη ευστάθεια.
Δεν πρέπει να συμβεί στη Ελλάδα
Ο κ. Φούρλαρης τόνισε επίσης ότι τo blackout στην Ισπανία δεν ήταν απλώς ένα τεχνικό γεγονός. Ήταν ένα σύστημα που έχασε την ισορροπία του, διότι κανόνες, μηχανισμοί, υποδομές δεν ήταν επαρκώς ευθυγραμμισμένοι. Αυτό δεν πρέπει να συμβεί στην Ελλάδα. H ΡΑΑΕΥ εργάζεται με όλους τους φορείς του συστήματος για να διασφαλιστεί η ευστάθεια, η αξιοπιστία, η ανθεκτικότητα του ελληνικού ηλεκτικού συστήματος.
«Η Ισπανία απέδειξε ότι δεν υπάρχει περιθώριο για καθυστέρηση. Η ενσωμάτωση των ΑΠΕ απαιτεί τεχνικά αυστηρό έλεγχο, λειτουργική επάρκεια σε real time. Monitoring και σαφές πλαίσιο για την τάση, την αδράνεια και την ρύθμιση ισχύος όπως αυτά που προβλέπονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό RFG. Η Ελλάδα έχει σήμερα τα εργαλεία και το ανθρώπινο δυναμικό να κάνει αυτό το άλμα προς ένα πιο ευσταθές και ανθεκτικό σύστημα».
Το σχέδιο δράσης του ΑΔΜΗΕ
Για την αντιμετώπιση των παραπάνω προκλήσεων ο ΑΔΜΗΕ, πέραν της ενίσχυσης του Συστήματος με νέες γραμμές, υποσταθμούς, νησιωτικές και διεθνείς διασυνδέσεις, έχει σύμφωνα με όσα παρουσίασε χθες ο κ. Μίχος προχωρήσει στις εξής παρεμβάσεις:
-Για τον έλεγχο της υπερπαραγωγής, έχει αναπτύξει μηχανισμούς και πληροφοριακά συστήματα που παρέχουν τη δυνατότητα διαχείρισης της παραγωγής από ΑΠΕ που συνδέονται στο Σύστημα Υψηλής Τάσης. Επίσης, σε συνεργασία με τον ΔΕΔΔΗΕ, έχουν συμφωνηθεί διαδικασίες για την περικοπή παραγωγής και από σταθμούς ΑΠΕ που συνδέονται στο Δίκτυο Μέσης Τάσης.
-Για την αποφυγή αιφνίδιας απώλειας διεσπαρμένης παραγωγής, προέβη σε μελέτες και, κατόπιν συνεργασίας με τον ΔΕΔΔΗΕ, πρότεινε στο ΥΠΕΝ πρόβλεψη που νομοθετήθηκε, ώστε οι παραγωγοί που είναι συνδεδεμένοι στο επίπεδο Μέσης Τάσης του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας να μεριμνούν για τη ρύθμιση του εξοπλισμού εντός των σταθμών τους, για προστασία έναντι αποκλίσεων της τάσης και της συχνότητας από τις ονομαστικές τους τιμές.
-Για τις υψηλές τάσεις, ο ΑΔΜΗΕ υλοποιεί εκτεταμένο πρόγραμμα εγκατάστασης ειδικού εξοπλισμού (πηνίων αντιστάθμισης, με σύνδεση στα επίπεδα 150 & 400 kV, συνολικής ικανότητας 1.100 MVAr). Επίσης, είναι σε εξέλιξη και έχει προγραμματιστεί η εγκατάσταση περισσότερων νέων συσκευών τύπου FACTS. Παράλληλα, κάλεσε τους παραγωγούς με μονάδες ΑΠΕ να συνδράμουν στον έλεγχο της τάσης, με την απορρόφηση αέργου ισχύος από τον εξοπλισμό των σταθμών τους. Η προσπάθεια αυτή είναι σε εξέλιξη, έχοντας δώσει ήδη πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
ΔΕΔΔΗΕ: Απαιτείται επιχειρησιακή ετοιμότητα σε όλο το δίκτυο
Στον κρίσιμο ρόλο του ΔΕΔΔΗΕ στη διατήρηση της ευστάθειας του Δικτύου Διανομής και την πρόληψη τοπικών ή εκτεταμένων διακοπών ρεύματος, αναφέρθηκε από την πλευρά της χθες και η Γενική Διευθύντρια Ανάπτυξης & Διαχείρισης Δικτύου του ΔΕΔΔΗΕ, κυρία Βάσω Νταλλή.
Επισήμανε ότι παρότι οι συστημικού τύπου κρίσεις (όπως τα γενικευμένα blackout) είναι σπάνιες, οι τοπικές διακοπές είναι πολύ συχνότερες, γι’ αυτό και απαιτείται επιχειρησιακή ετοιμότητα σε τοπικό επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό, σημείωσε ότι ο ΔΕΔΔΗΕ τρέχει μία σειρά από παρεμβάσεις όπως:
-Αυτοματοποίηση και τηλεέλεγχος του δικτύου με την εγκατάσταση σύγχρονων συστημάτων ελέγχου και ενσωμάτωση των ΑΠΕ. Τα Κέντρα Ελέγχου λειτουργούν σε πραγματικό χρόνο με δυνατότητα παρέμβασης μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα για αποφυγή βλαβών ή κατάρρευσης.
-Εκπαίδευση και ετοιμότητα προσωπικού για χειρισμό κρίσεων και αποκατάσταση βλαβών.
-Κεντρικοποίηση και αναδιάρθρωση των Κέντρων Ελέγχου: Το σύστημα παρακολούθησης έχει χωριστεί σε δύο γεωγραφικούς τομείς (Βόρειος & Νότιος) για ταχύτερη και αποδοτικότερη διαχείριση των γεγονότων.
-Κανονιστική συμμόρφωση και έλεγχος ΑΠΕ σημειώνοντας πως έχει υπάρξει 90% συμμόρφωση από τους παραγωγούς, με στόχο καθολική ενσωμάτωση ενώ εφαρμόζονται και νέες ρυθμίσεις προστασίας που μειώνουν την πιθανότητα αυτόματης αποσύνδεσης μικρών ΑΠΕ από διακυμάνσεις τάσης.
-Επενδύσεις σε κυβερνοασφάλεια ενισχύοντας τα σχετικά πρωτόκολλα κυβερνοασφάλειας και ανθεκτικότητας των επικοινωνιακών υποδομών. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη διασφάλιση της επικοινωνίας με απομακρυσμένες μονάδες ΑΠΕ για την αποτροπή αποσυνδέσεων και εσφαλμένων αποκρίσεων.
