9\3\2024
Πολλοί ενήλικες με αυτισμό παραμένουν χωρίς διάγνωση και αντιμετωπίζουν προκλήσεις στην κοινωνικοποίηση και την καθημερινή τους λειτουργία. Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους και οφείλονται στον αυτισμό;
Η Δρ. Κιμ Σέιτζ, 56 ετών, ψυχολόγος με έδρα την Καλιφόρνια, επισημαίνει ότι ο αυτισμός που δεν έχει διαγνωστεί είναι συχνός στους ενήλικες και η ίδια ανακάλυψε ότι πιθανώς έχει τη διαταραχή πριν από λίγα χρόνια. Μια μελέτη του Rutgers υποδεικνύει ότι ένα τέταρτο των εφήβων με αυτισμό παραμένουν αδιάγνωστοι και το ανακαλύπτουν στην ενήλικη ζωή τους.
Ο αυτισμός στην Ελλάδα
Η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) στην Ελλάδα έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης σε διάφορες έρευνες, οι οποίες παρουσιάζουν διαφορετικά ποσοστά επιπολασμού και δημογραφικά στοιχεία. Μια ανάλυση του 2021, χρησιμοποιώντας δεδομένα από τον ΕΟΠΥΥ, κατέγραψε 15.706 παιδιά ηλικίας 2 έως 17 ετών με διάγνωση ΔΑΦ, αντιπροσωπεύοντας έναν ετήσιο επιπολασμό περίπου 0,94%.
Αντίστοιχα, έρευνα του 2019 που βασίστηκε σε δεδομένα από Κέντρα Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (ΚΕΔΑΣΥ) εκτίμησε έναν ελαφρώς υψηλότερο επιπολασμό ΔΑΦ, στο 1,15%, μεταξύ παιδιών που γεννήθηκαν το 2008 και 2009. Αυτή η μελέτη ανέδειξε σημαντική διαφορά μεταξύ των φύλων, με επιπολασμό 1,83% στα αγόρια έναντι 0,44% στα κορίτσια, οδηγώντας σε αναλογία περίπου 4:1.
Ενώ αυτές οι μελέτες παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τον αυτισμό στα παιδιά στην Ελλάδα, τα δεδομένα για τους ενήλικες με αυτισμό παραμένουν περιορισμένα. Εφαρμόζοντας τα ποσοστά παιδικού αυτισμού στον ενήλικο πληθυσμό, μπορούμε να υποθέσουμε ότι το ποσοστό στους ενήλικες είναι αντίστοιχο. Ωστόσο, λόγω των μεταβαλλόμενων διαγνωστικών πρακτικών και της αυξημένης ευαισθητοποίησης, πολλοί ενήλικες μπορεί να παραμένουν αδιάγνωστοι.
Συμπτώματα αυτισμού σε ενήλικες
Τα συμπτώματα του αυτισμού στους ενήλικες μπορεί να διαφέρουν από αυτά των παιδιών, συχνά καθιστώντας τη διάγνωση δυσκολότερη, ιδίως σε όσους διαγιγνώσκονται σε μεγαλύτερη ηλικία. Αυτοί οι ενήλικες μπορεί να έχουν αναπτύξει μηχανισμούς αντιμετώπισης, αλλά εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν υποκείμενες δυσκολίες.
Όπως σημειώνεται από το Ινστιτούτο Έρευνας για τον Αυτισμό, τα κοινά συμπτώματα αφορούν την κοινωνική αλληλεπίδραση, την επικοινωνία, τις επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, την αισθητηριακή επεξεργασία, τις εκτελεστικές λειτουργίες και τη θεωρία του νου (theory of mind).
- Κοινωνικά συμπτώματα: Οι ενήλικες με αυτισμό μπορεί να δυσκολεύονται με τις κοινωνικές δεξιότητες, να παρερμηνεύουν τις μη λεκτικές ενδείξεις και να διατηρούν αμοιβαίες συζητήσεις. Μπορεί να έχουν δυσκολία στο να κατανοήσουν τη μεταφορική γλώσσα και να εκφράζονται ακούσια με τρόπο απότομο ή να κάνουν λεκτικά «ατοπήματα».
- Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές: Αυτές μπορεί να εκδηλωθούν ως αυτοδιεγερτικές συμπεριφορές, άκαμπτη προσήλωση σε ρουτίνες, ιδιόμορφες προτιμήσεις στην ένδυση ή έντονες εμμονές με συγκεκριμένα ενδιαφέροντα. Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να αποτελούν αντίδραση στην αισθητηριακή υπερφόρτωση.
- Δυσκολίες στις εκτελεστικές λειτουργίες: Δυσκολίες στον προγραμματισμό, την οργάνωση, τη διαχείριση του χρόνου και την αυτορρύθμιση είναι επίσης συχνές. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά τους να θέτουν μακροπρόθεσμους στόχους, να βάζουν προτεραιότητα στη δουλειά και να διαχειρίζονται τα ραντεβού τους.
Ο αυτισμός και το stimming στους ενήλικες
Η Δρ. Σέιτζ αναφέρει ότι ένα από τα πιο εμφανή συμπτώματα είναι το stimming – δηλαδή επαναλαμβανόμενες κινήσεις ή συμπεριφορές του σώματος. Ενώ το stimming που σχετίζεται με τον αυτισμό συνδέεται συχνά με πιο έντονες συμπεριφορές, όπως το χτύπημα του κεφαλιού, η ειδικός ψυχικής υγείας επισημαίνει ότι μπορεί να εκδηλωθεί και με πιο διακριτικούς τρόπους.
Σε ένα βίντεο στο TikTok, αναφέρει ότι το συνεχές στρίψιμο των μαλλιών είναι ένα συνηθισμένο παράδειγμα stimming, όπως και το παιχνίδι με κοσμήματα (πχ. με δαχτυλίδι ή κολιέ). Επίσης, αναφέρει ότι το επαναλαμβανόμενο χάδι μιας μαλακής κουβέρτας μπορεί να προσφέρει άνεση σε άτομα με αυτισμό, ενώ τα καπάκια των στυλό αποτελούν συχνά πηγή ενδιαφέροντος.
Δύο λιγότερο επιθυμητές συνήθειες που μπορεί να αναπτύξουν όσοι κάνουν stimming, σύμφωνα με τη Δρ. Σέιτζ, είναι το τράβηγμα του δέρματος και το δάγκωμα των νυχιών. Τέλος, η ψυχολόγος αναφέρει τρεις ακόμη επαναλαμβανόμενες συνήθειες: οι ήχοι του στόματος, το χτύπημα των νυχιών και το συνεχές και επαναλαμβανόμενο άκουσμα του ίδιου τραγουδιού ή των ίδιων ήχων.
Stimming: Οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις και συμπεριφορές δεν είναι μόνο σημάδι αυτισμού
Η Δρ. Σέιτζ υποστηρίζει ότι όλοι κάνουν stimming σε κάποιο βαθμό, και πως η πρακτική αυτών των συμπεριφορών δεν συνεπάγεται απαραίτητα αυτισμό. Ωστόσο, προσθέτει, πως για τα άτομα με αυτισμό, το stimming μπορεί να έχει μια ιδιαίτερα ηρεμιστική και ρυθμιστική λειτουργία.
Το Ινστιτούτο Νευροφυσικής Ιατρικής Drake στην Καλιφόρνια επισημαίνει ότι το stimming βοηθά τα αυτιστικά άτομα να διαχειριστούν το άγχος, την πλήξη ή ακόμα και τον ενθουσιασμό. Όπως και η Δρ. Σέιτζ, τονίζει ότι το stimming είναι μια κοινή δραστηριότητα ακόμη και για μη αυτιστικά άτομα.
Στον αυτισμό, οι συμπεριφορές stimming διαφέρουν από άτομο σε άτομο, και ορισμένα άτομα με αυτισμό ενδέχεται να μην εμφανίζουν καθόλου τέτοιες συμπεριφορές. Οι ειδικοί εξηγούν ότι το αυτιστικό stimming συχνά εκδηλώνεται όταν ένα άτομο αισθάνεται υπερδιέγερση από καταστάσεις που δεν μπορεί να ελέγξει, ή όταν υποδιεγείρεται, ή ακόμα και για να ανακουφίσει τον πόνο ή να αυτο-κατευναστεί.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, όπως αναφέρουν, το stimming δεν είναι επικίνδυνο για το αυτιστικό άτομο, αλλά αποτελεί μια μορφή αυτο-καταπραϋντικής συμπεριφοράς. Τα αυτιστικά άτομα έχουν συχνά μεγαλύτερη ανάγκη για αυτο-καταπράυνση σε σχέση με τους άλλους, καθώς βιώνουν συχνά έντονη συναισθηματική υπερφόρτωση από καταστάσεις, συναισθήματα ή σκέψεις.
Το stimming συχνά παρερμηνεύεται
Παρόλα αυτά, το stimming μπορεί κάποιες φορές να έχει αρνητικό αντίκτυπο σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες, καθώς παρερμηνεύεται από τους γύρω τους και εκλαμβάνεται εσφαλμένα ως σκόπιμα επιθετική συμπεριφορά. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι ορισμένες συμπεριφορές stimming, ιδίως το να χτυπούν το κεφάλι τους, να κλοτσούν και να τραβούν το δέρμα τους, μπορεί να προκαλέσουν στους ίδιους σωματικό τραυματισμό.
Επιπλέον, αυτή η εμμονική και αντικοινωνική συμπεριφορά μπορεί να απομονώσει το άτομο, δυσχεραίνοντας ακόμη περισσότερο την αλληλεπίδρασή του με τους άλλους. Η θεραπεία για το «ανεπιθύμητο» stimming συνήθως περιλαμβάνει συμπεριφορικές θεραπείες, αλλαγές στο περιβάλλον, τεχνικές διαχείρισης του στρες, ακόμα και φαρμακευτική αγωγή.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, το stimming μπορεί να επιμείνει στην ενήλικη ζωή και να είναι ενοχλητικό, αλλά η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και σε αυτή την ηλικιακή ομάδα.
Αυτισμός και ενήλικη ζωή
Σε άλλα βίντεο που δημοσιεύει στο TikTok, η Δρ. Σέιτζ αποκαλύπτει και άλλες συμπεριφορές που χρήζουν προσοχής σε σχέση με τον αυτισμό. Σε ένα από αυτά, αναφέρει ότι ορισμένα από τα ενδεικτικά σημάδια που θα μπορούσαν να υποδηλώνουν έναν αδιάγνωστο ενήλικα με αυτισμό είναι το ότι «σας έχουν ανέκαθεν χαρακτηρίσει ως υπερευαίσθητο άτομο, σας λένε ότι βρίσκεστε διαρκώς σε κατάσταση υπερεγρήγορσης και άγχους και ότι αισθάνεστε σαν να είστε ξένο σώμα, ειδικά στις κοινωνικές σας συναναστροφές».
Επιπλέον, τονίζει ότι η συναναστροφή με άλλους ανθρώπους είναι «συχνά πηγή έντονου στρες» και πως χρειάζεστε «αρκετό χρόνο για να ανακάμψετε στη συνέχεια». Η κοινωνικοποίηση μπορεί να είναι ιδιαίτερα αγχωτική για τα αυτιστικά άτομα, καθώς δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν τις κοινωνικές ενδείξεις και να ανταπεξέλθουν στις περίπλοκες δυναμικές των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων.
Αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα άγχους, σύγχυσης και εξάντλησης, τα οποία επιτείνονται σε συνθήκες μεγάλου πλήθους ή σε άγνωστες καταστάσεις. Γι’ αυτό, η Δρ. Σέιτζ εξηγεί πως τα αυτιστικά άτομα συχνά προτιμούν να περνούν περισσότερο χρόνο μόνα τους ή με ένα μόνο άτομο κάθε φορά.
Συσχέτιση μεταξύ αυτισμού και εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων
Σχετικά με αυτό, η Δρ. Σέιτζ επισημαίνει ότι αυτό θα μπορούσε να σημαίνει πως ένας αδιάγνωστος ενήλικας με αυτισμό ενδέχεται να υποφέρει από μια σειρά προβλημάτων υγείας, όπως αλλεργίες, αυτοάνοσες διαταραχές του συνδετικού ιστού, χρόνιο πόνο και γαστρεντερικές διαταραχές. Τέλος, καταλήγει το βίντεο τονίζοντας πόσο συχνά ο αυτισμός διαγιγνώσκεται εσφαλμένα.
Ορισμένες από τις κοινές παθήσεις με τις οποίες συγχέεται, όπως αναφέρει, είναι η διπολική διαταραχή, η κατάθλιψη και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Στο παρελθόν, ο αυτισμός κατηγοριοποιούνταν σε διαφορετικές διαγνώσεις, όπως το σύνδρομο Asperger, η αυτιστική διαταραχή, το σύνδρομο Kanner, ο παιδικός αυτισμός, ο άτυπος αυτισμός και η διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή μη αλλιώς προσδιορισμένη.
Καθώς κάθε διάγνωση μοιραζόταν κοινά χαρακτηριστικά με τον αυτισμό, όλες αυτές οι κατηγορίες ενσωματώθηκαν στην ενιαία ομπρέλα της διαταραχής αυτιστικού φάσματος. Όσον αφορά τη θεραπεία των ενηλίκων με αυτισμό, υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις που μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των ατομικών αναγκών και προκλήσεων.
Οι θεραπευτικές επιλογές μπορεί να περιλαμβάνουν ψυχοθεραπεία και συμβουλευτική, γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT), εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες και εργοθεραπεία.
Πηγή: https://www.oloygeia.gr
Πηγή φωτογραφίας: https://secure.gravatar.com
