16/9/2024
Η 16η Σεπτεμβρίου είναι η Διεθνής Ημέρα για την Προστασία του Στρώματος του Όζοντος, κατά την οποία εορτάζεται η υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ για τις ουσίες που καταστρέφουν το στρώμα του όζοντος.
Το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ είναι μία συνθήκη η οποία έχει επικυρωθεί από όλες τις χώρες του κόσμου και ελέγχει την παραγωγή και τη χρήση των ουσιών που καταστρέφουν το όζον (ODSs), όπως τους χλωροφθοράνθρακες (CFCs) και τις ουσίες που τις αντικατέστησαν πρόσφατα. Ως αποτέλεσμα της εφαρμογής του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ, οι ουσίες που καταστρέφουν το όζον μειώνονται στην ατμόσφαιρα και το στρώμα του όζοντος, συμπεριλαμβανομένου και του όζοντος της Ανταρκτικής, δείχνει σημάδια ανάκαμψης, διασφαλίζοντας τη συνέχιση της προστασίας της ζωής στη Γη από την επιβλαβή ηλιακή υπεριώδη ακτινοβολία. Παρόλα αυτά, η μελλοντική εξέλιξη των επιπέδων της ηλιακής υπεριώδους ακτινοβολίας που φτάνει στο έδαφος είναι αρκετά αβέβαιη, κυρίως λόγω της μεταβολής του κλίματος.
Το θέμα του Εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας για την Προστασία του Στρώματος του Όζοντος του 2024 είναι «Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ: Ενίσχυση της Δράσης για το Κλίμα». Το θέμα αυτό αναδεικνύει τα επιτεύγματα της εφαρμογής του Πρωτοκόλλου πέρα από το βασικό του στόχο που ήταν να θέσει το όζον σε τροχιά ανάκαμψης. Πιο συγκεκριμένα, καθώς οι ουσίες που μειώνουν το όζον είναι δυνητικά αέρια του θερμοκηπίου, η μείωσή τους στην ατμόσφαιρα συνέτεινε στο να αποφευχθεί περαιτέρω θέρμανση του πλανήτη μας. Εκτιμάται ότι το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ καθυστέρησε το πλήρες λιώσιμο των πάγων της Αρκτικής κατά περίπου 15 χρόνια.
Η Τροποποίηση του Πρωτοκόλλου που συμφωνήθηκε το 2016 στο Κιγκάλι της Ρουάντα επικυρώθηκε από το 80% εκείνων που είχαν υπογράψει την αρχική συνθήκη, προβλέποντας τη μείωση των υδροφθορανθράκων (ΗFCs) που, αν και δεν καταστρέφουν το στρώμα του όζοντος, είναι θερμοκηπικά αέρια, και υποστηρίζει την αντικατάσταση τους από ουσίες που ξεκίνησαν να χρησιμοποιούνται πιο πρόσφατα και έχουν μικρότερο κλιματικό αποτύπωμα. Πολλές από τις πολυάριθμες μελέτες που δημοσιεύθηκαν κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους διαβεβαιώνουν ότι οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν τη σταθερότητα του στρώματος του όζοντος είναι καλά κατανοητοί και η ανάκαμψη του στρώματος του όζοντος συνεχίζεται σύμφωνα με τις προσδοκίες των επιστημόνων. Τον Ιανουάριο του 2022 η έκρηξη του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Hunga, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη διοχέτευση μιας άνευ προηγουμένου ποσότητας υδρατμών στη στρατόσφαιρα, έδωσε μια μοναδική ευκαιρία να ελέγξουμε τον βαθμό στον οποίο έχουμε κατανοήσει τις διαδικασίες που επηρεάζουν το στρατοσφαιρικό όζον και την ακρίβεια με την οποία αυτές παραμετροποιούνται στα πιο πρόσφατα ατμοσφαιρικά μοντέλα. Αν και, τόσο τα αιωρούμενα σωματίδια όσο και οι υδρατμοί που διοχετεύθηκαν στη στρατόσφαιρα, άλλαξαν προσωρινά τη δυναμική και τις χημικές διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα σε αυτή, οι παρατηρήσεις ήταν σε πολύ καλή συμφωνία με τις προβλέψεις των μοντέλων.
Το ηφαιστειακό νέφος δεν έφτασε στις πολικές περιοχές του νότιου ημισφαιρίου αρκετά νωρίς το 2022 έτσι ώστε να δράσει καταλυτικά για την καταστροφή του στρατοσφαιρικού όζοντος της Ανταρκτικής από τα μόρια χλωρίου που περιέχονται στις ODSs. Αντίθετα, τον χειμώνα του 2023 καταγράφηκαν πρωτοφανείς συγκεντρώσεις υδρατμών στην Ανταρκτική, που είχαν ως αποτέλεσμα τον άνευ προηγουμένου πρώιμο σχηματισμό ενώσεων του χλωρίου που συνέτειναν στην καταστροφή του όζοντος κατά τον Μάιο και τον Ιούνιο. Παρ’ όλα αυτά, το ποσό του χλωρίου που μετατράπηκε σε τέτοιου τύπου ενώσεις ήταν πολύ μικρότερο σε σχέση με αυτό που παρατηρείται κατά τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο, όταν το ηλιακό φως επιστρέφει στην Ανταρκτική και η καταστροφή του όζοντος είναι εντονότερη. Κατά συνέπεια, οι επιπρόσθετοι υδρατμοί από την έκρηξη του ηφαιστείου Hunga είχαν συνολικά μικρό αντίκτυπο στην τρύπα του όζοντος του 2023.
Τα διαστημικά σκάφη
Άλλες μελέτες που δημοσιεύθηκαν κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους υπογραμμίζουν ότι, παρά την επιτυχία του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ, υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω έρευνα σχετικά με νέες πιθανές απειλές. Για παράδειγμα, μία από τις μελέτες έδειξε ότι στα στρατοσφαιρικά αερολύματα υπάρχουν υψηλές συγκεντρώσεις αλουμινίου και άλλων μετάλλων, τα οποία προέρχονται από διαστημικά σκάφη που καταστρέφονται στην ανώτερη ατμόσφαιρα κατά την επαναφορά τους σε αυτή από το διάστημα. Ο όγκος των μετάλλων που αποτίθενται στην ατμόσφαιρα από αυτή τη διαδικασία αναμένεται να πλησιάσει εκείνο των μετεωριτών στο μέλλον εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης του αριθμού των μικρών δορυφόρων που αναμένεται να εκτοξευθούν τα ερχόμενα χρόνια.
Στην ίδια μελέτη τονίζεται η ανάγκη κατανόησης των μηχανισμών μέσω των οποίων τα μέταλλα αυτά μπορούν να επηρεάσουν τη συγκέντρωση του όζοντος. Το Διεθνές Συμπόσιο Όζοντος του 2024 (QOS) φιλοξενήθηκε από επιστήμονες στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και πραγματοποιήθηκε σε υβριδική μορφή (διαδικτυακά και με φυσική παρουσία) στις 15 – 19 Ιουλίου στο Μπόλντερ του Κολοράντο. Η συμμετοχή 220 επιστημόνων, 180 από τους οποίους το παρακολούθησαν με φυσική παρουσία, τονίζει το συνεχιζόμενο ισχυρό ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας για το όζον της στρατόσφαιρας και της τροπόσφαιρας, τις διεργασίες που καθορίζουν τις μεταβολές στις συγκεντρώσεις του και τις επιπτώσεις των μεταβολών αυτών. Ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν πολύ στο συνέδριο ήταν η αναμενόμενη παύση των μετρήσεων από το διάστημα της κατακόρυφης κατανομής αερίων διαφορετικών από το όζον οι οποίες είναι απαραίτητες για να γίνει διαχωρισμός της επίδρασης των δυναμικών και χημικών διεργασιών που το επηρεάζουν.
Μετά τον αναμενόμενο τερματισμό της διαστημικής αποστολής Aura της NASA που είναι εξοπλισμένη με το πολύ σημαντικό όργανο Microwave Limb Sounder (MLS) και τη σταδιακή κατάρρευση του Καναδικού οργάνου ACE-FTS (που εκτοξεύθηκε το 2003), δε θα υπάρχουν πλέον στρατοσφαιρικές μετρήσεις των μακρόβιων ιχνοαερίων (που χρησιμοποιούνται για να ανιχνευθούν μεταβολές στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία) και πολλών αερίων που εμπλέκονται στη χημεία του όζοντος. Αυτό θα αυξήσει την εξάρτηση από τις μετρήσεις που πραγματοποιούνται από τα περιορισμένα όργανα που βρίσκονται είτε στο έδαφος είτε σε αεροσκάφη και μπαλόνια, και θα οδηγήσει στην ανάγκη για μεγαλύτερες δαπάνες για την πραγματοποίηση μετρήσεων σε μια εποχή που οι δαπάνες για την έρευνα μειώνονται συνεχώς.
Ανησυχία από την μείωση δαπανών
Η Διεθνής Επιτροπή Όζοντος διαπιστώνει με ανησυχία μείωση τόσο των δαπανών για την έρευνα σχετικά με το όζον όσο και του αριθμού των επιστημόνων που ασχολούνται με αυτή. Παρά την τεράστια πρόοδο που έχει γίνει τις τελευταίες δεκαετίες σχετικά με την κατανόηση των διεργασιών που επηρεάζουν το όζον, η ατμόσφαιρα δεν έχει χάσει την ικανότητά της να μας εκπλήσσει. Το να βρισκόμαστε σε συνεχή επαγρύπνηση πραγματοποιώντας συνεχείς μετρήσεις και χρησιμοποιώντας τα πιο σύγχρονα μοντέλα είναι καθοριστικό για να διασφαλιστεί ότι τα επίπεδα του όζοντος συνεχίζουν να εξελίσσονται όπως αναμένεται, ανταποκρινόμενα στην εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ και την κλιματική αλλαγή.
Πηγή: https://www.newmoney.gr
Πηγή φωτογραφίας: https://secure.gravatar.com
