2/7/2024
Όταν κατά τον 16ο αιώνα οι Ισπανοί κονκισταδόρες απέπλευσαν στο Μεξικό ανακάλυψαν, μεταξύ άλλων, και μικρά κτίσματα σε μορφή ιγκλού, τα οποία οι Μάγια χρησιμοποιούσαν ως σπίτια εφίδρωσης, τα λεγόμενα λουτρά για ιδρώτα ή τζουμπουλτσέ. Οι ντόπιοι συχνά κατέφευγαν σε αυτά για να καθαριστούν, αλλά και για θεραπευτικούς σκοπούς. Μάλιστα, τα προτιμούσαν οι λεχώνες, αλλά και όσοι ήθελαν να απαλλαγούν από ασθένειες.
Στη σημερινή εποχή, η σάουνα χρησιμοποιείται ευρέως για χαλάρωση, αν και τα οφέλη της είναι πολλά περισσότερα, αφού σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες η θερμότητα μπορεί να αυξήσει τη θερμοκρασία του σώματος σας και να προκαλέσει έντονη εφίδρωση. Καθώς το σώμα προσπαθεί να διατηρηθεί δροσερό, ο καρδιακός ρυθμός εντείνεται, διευρύνοντας τα αιμοφόρα αγγεία, αυξάνοντας την κυκλοφορία του αίματος και μειώνοντας τα επίπεδα του στρες, ενώ παράλληλα μπορεί να κατευνάσει μυϊκούς πόνους, να βελτιώσει την καρδιαγγειακή υγεία και να ενισχύσει την κίνηση στις αρθρώσεις. Δεν είναι τυχαίο, ότι στη Φινλανδία η σάουνα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της τοπικής κουλτούρας.
Γιατί, λοιπόν, να μην εφαρμοστεί παρόμοια μέθοδος για την καταπολέμηση προβλημάτων υγείας σε ζώα; Αυτό σκέφτηκε ο Άντονι Γουάντλ από το Πανεπιστήμιο Μακουάρι στην Αυστραλία, ο οποίος σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης επιχείρησε να βρει λύση στο πρόβλημα που έχει προκύψει για πολλά είδη βατράχων, τα οποία χάνουν τη ζωή τους από θανατηφόρα λοίμωξη.
Οι ερευνητές ανέπτυξαν μικροσκοπικές… σάουνες για βατράχους σε μία προσπάθεια να ρυθμιστεί η θερμοκρασία του σώματός τους για να καταπολεμηθούν οι καταστροφικές επιπτώσεις της χυτριδιομυκητίασης (Batrachochytrium dendrobatidis) που εντοπίστηκε σε πληθυσμούς αμφιβίων πριν από περίπου 20 χρόνια και έχει προκαλέσει θάνατο και εξαφάνιση περίπου 90 ειδών σε παγκόσμια κλίμακα. Σύμφωνα, δε, με παλαιότερη έρευνα η πανζωοτική χυτριδιομυκητίαση αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη καταγεγραμμένη απώλεια βιοποικιλότητας που αποδίδεται σε μια ασθένεια.
Όπως αναφέρει το The Conversation είναι πιθανό ο μύκητας να προέρχεται από την Ασία όπου μοιάζει να συνυπάρχει με τα ενδημικά αμφίβια. Δε συμβαίνει, όμως, το ίδιο για άλλα είδη που δεν έχουν αναπτύξει ανοσία, με αποτέλεσμα να χάνουν τη ζωή τους, αφού ο μύκητας αλλοιώνει το δέρμα τους, εξαντλεί τους ηλεκτρολύτες που απαιτούνται για τη λειτουργία της καρδιάς και ο βάτραχος που έχει προσβληθεί καταλήγει από καρδιακή ανακοπή. Εφόσον η εξάλειψη του μύκητα από τη φύση δεν είναι δυνατή, αλλά αντιθέτως μόλις εξαπλωθεί σε νέο περιβάλλον είναι πιθανό να διαταράξει το οικοσύστημα, χρειάζεται να βρεθεί άλλη αντιμετώπιση για τον περιορισμό του.
Ο Γουάντλ και οι συνεργάτες του, με σύμμαχο τη θερμότητα, κατασκεύασαν μικρά καταφύγια, στα οποία οι βάτραχοι – ιδίως οι πράσινοι και χρυσοί που απειλούνται περισσότερο – μπορούν να προστατευτούν, αποφεύγοντας τις επιπτώσεις της επιδημίας, καθώς ο μύκητας που προκαλεί την ασθένεια ευδοκιμεί σε χαμηλές θερμοκρασίες και κυριαρχεί κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αλλά και στις αρχές της άνοιξης.
«Όπως συμβαίνει με πολλές ανθρώπινες ασθένειες, όπως η γρίπη, η χυτριδιομυκητίαση είναι εποχιακή. Ο χειμώνας είναι μια ιδιαίτερα ευάλωτη εποχή για τους βατράχους, δεδομένου ότι υπάρχουν λίγες ευκαιρίες να ζεσταθούν. Διαθέτοντας σάουνες στους βατράχους το χειμώνα, τους δίνουμε τη δυνατότητα να θεραπεύσουν τις λοιμώξεις τους ή να μην αρρωστήσουν καθόλου», εξήγησε ο Γουάντλ.
Οι τεχνητές σάουνες για βατράχια είναι κατασκευασμένες από οικονομικά υλικά, όπως τούβλα και φύλλα PVC θερμοκηπίου, τα οποία θερμαίνονται εύκολα από τον ήλιο και μπορεί στο εσωτερικό τους τα αμφίβια να νιώθουν όμορφα, δεν ισχύει το ίδιο όμως για τον μύκητα, ο οποίος εξαλείφεται με τη ζέστη.
«Τα τεχνητά καταφύγια που θερμαίνονται από το ηλιακό φως προσελκύουν τους απειλούμενους βατράχους και επιτρέπουν αρκετά υψηλές θερμοκρασίες σώματος για την απομάκρυνση των λοιμώξεων. Αφού ανακάμψουν με αυτόν τον τρόπο, οι βάτραχοι είναι στη συνέχεια ανθεκτικοί στη κυττιριδομυκητίαση ακόμη και σε ψυχρές συνθήκες που είναι βέλτιστες για την ανάπτυξη του μύκητα», αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση που δημοσιεύθηκε στο Nature.
Οι επιστήμονες εξηγούν πως η μέθοδος αυτή παρά την απλότητά της είναι εξαιρετικά αποτελεσματική: Διεξήγαγαν πείραμα για 15 εβδομάδες, όπου στο εσωτερικό της μίνι σάουνας που λουζόταν από ηλιακό φως, καταγραφόταν θερμοκρασία κατά 4,5 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη από την εξωτερική, ενώ άλλες βρίσκονταν σε σκιερό σημείο. Οι ασθενείς βάτραχοι που επισκέφθηκαν τις πρώτες κατάφεραν να απαλλαγούν από τη λοίμωξη πιο γρήγορα από εκείνους που παρέμειναν στη σκιά. Όταν, δε, εκτέθηκαν εκ νέου στον μύκητα είχαν πολύ υψηλότερο ποσοστό επιβίωσης (86%) σε σύγκριση με βατράχους που δεν είχαν μολυνθεί προηγουμένως (22%) και γενικότερα, παρουσίασαν χαμηλότερα επίπεδα μόλυνσης.
«Τα αποτελέσματά μας παρέχουν μια απλή, ανέξοδη και ευρέως εφαρμόσιμη στρατηγική για την προστασία των βατράχων από την κυτταριδομυκητίαση στη φύση. Τα καταφύγια είναι άμεσα χρήσιμα για τα απειλούμενα είδη που δοκιμάσαμε και θα έχουν ευρύτερη χρησιμότητα για είδη αμφιβίων με παρόμοια οικολογία. Επιπλέον, η ιδέα μας θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε άλλες ασθένειες της άγριας πανίδας, για τις οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν οι διαφορές στη φυσιολογία του ξενιστή και του παθογόνου. Τα καταφύγια κατασκευάζονται από φτηνά και εύκολα διαθέσιμα υλικά και επομένως θα μπορούσαν να υιοθετηθούν γρήγορα από τους διαχειριστές άγριας ζωής και το κοινό. Συνοψίζοντας, η προστασία των ενδιαιτημάτων από μόνη της δεν μπορεί να προστατεύσει τα είδη που πλήττονται από χωροκατακτητικές ασθένειες, αλλά απλοί χειρισμοί στη δομή των μικροενδιαιτημάτων θα μπορούσαν να σημάνουν τη διαφορά μεταξύ της εξαφάνισης και της παραμονής των αμφίβιων που απειλούνται με εξαφάνιση», καταλήγει η ερευνητική ομάδα.
Κάν’το μόνος σου
Ο καθένας μπορεί να κατασκευάσει ένα μικρό σπα για τους συμπαθείς βατράχους, αρκεί να προμηθευτεί τα κατάλληλα υλικά. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα μικρό θερμοκήπιο γεμάτο τούβλα, που θερμαίνονται από τον ήλιο. Αυτό που χρειάζεστε είναι τούβλα από πηλό με οπές σε μαύρο χρώμα, φύλλα PVC θερμοκηπίου και δεματικά καλωδίων. Αφού κατασκευάσετε το μικρό θερμοκήπιο η σάουνα είναι έτοιμη να υποδεχθεί τους βατράχους.
