21/3/2022′
Θέσεις και προτάσεις της Ε.Σ.Α.μεΑ. επί των δύο Σχεδίων ΚΥΑ που αφορούν στην εφαρμογή του Πιλοτικού Προγράμματος ‘Προσωπικός Βοηθός για άτομα με αναπηρία’
Κυρία Υφυπουργέ,
Σε απάντηση του από 17.03.2022 ηλεκτρονικού σας μηνύματος, με το παρόν η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) σας υποβάλλει τις θέσεις και προτάσεις της επί των δύο σχεδίων των Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων (ΚΥΑ), οι οποίες αφορούν:
α) στη «Σύνθεση, συγκρότηση και λειτουργία Ειδικών Επιτροπών Αξιολόγησης Διεπιστημονικού Χαρακτήρα του άρθρου 36 παρ. 3 του ν. 4837/2021» (εφεξής Σχέδιο ΚΥΑ 1), και
β) στην «Υλοποίηση του Πιλοτικού Προγράμματος ‘Προσωπικός Βοηθός για άτομα με αναπηρία’» (εφεξής Σχέδιο ΚΥΑ 2),
στη βάση των προβλέψεων των παρ. 1 και 2 του άρθρου 39 του ν. 4837/2021 αντίστοιχα.
Καταρχάς θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι το ιδιαίτερα πιεστικό χρονικό περιθώριο των δύο εργάσιμων ημερών για την υποβολή των θέσεων και προτάσεών μας για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα όπως είναι η υλοποίηση του Πιλοτικού Προγράμματος «Προσωπικός Βοηθός για άτομα με αναπηρία», δεδομένου ότι συνδέεται με την άσκηση θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως είναι η προσωπική επιλογή, η αυτονομία και η ισότιμη συμμετοχή στη ζωή της κοινότητας, δεν μας επέτρεψε να εξετάσουμε σε βάθος μια προς μια τις διατάξεις που περιλαμβάνονται στα σχέδια των δύο ΚΥΑ. Για τον λόγο αυτό η παρέμβασή μας εστιάζει σε ζητήματα που θεωρούμε εξαιρετικά κρίσιμης σημασίας για την ορθή και δίκαιη εφαρμογή του πιλοτικού προγράμματος στη χώρα.
Λόγω δε της κρισιμότητας του εν λόγω ζητήματος, αλλά και για λόγους διαφάνειας και λογοδοσίας, θεωρούμε ότι τα σχέδια των ΚΥΑ πρέπει να τεθούν επίσημα σε δημόσια διαβούλευση πριν από την υπογραφή τους προκείμενου όλοι οι εμπλεκόμενοι και ενδιαφερόμενοι φορείς να εκφράσουν δημόσια τις θέσεις τους. Για τον λόγο θα θέλαμε να γνωρίζουμε εάν πρόκειται να θέσετε σε δημόσια διαβούλευση τα Σχέδια των ΚΥΑ, καθώς και εάν θα μπορούσαμε να συναντηθούμε μαζί σας προκειμένου να σας παρουσιάσουμε αναλυτικά τις παρακάτω θέσεις και προτάσεις μας.
Ακολουθεί η παράθεση των θέσεων/προτάσεών μας ανά σχέδιο ΚΥΑ/άρθρο.
Α. Σχέδιο ΚΥΑ 1
Α.1 Άρθρο 3 (παρ. 1) – Σύνθεση και Συγκρότηση των Ειδικών Επιστημονικών Επιτροπών
Προτείνεται κάθε Ειδική Επιτροπή να αποτελεί από τέσσερα (4) τακτικά μέλη. Το τέταρτο τακτικό μέλος -και ο αναπληρωματικός του- να ορίζεται από την Ε.Σ.Α.μεΑ. Πέραν όμως της συγκρότησης αυτών των Ειδικών Επιτροπών, προτείνουμε να προβλεφθεί και η συγκρότηση Δευτεροβάθμιων Ειδικών Επιτροπών που θα εξετάζουν τις ενστάσεις κατά των αποφάσεων της παρ. 3 του άρθρου 10 του σχεδίου ΚΥΑ 2. Οι Επιτροπές αυτές προτείνουμε να αποτελούνται από έξι (6) μέλη ως ακολούθως: α) έναν (1) εκπρόσωπο που θα ορίζεται από τη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, β) έναν (1) εκπρόσωπο που θα ορίζεται από τον ΟΠΕΚΑ, γ) τέσσερις (4) εκπροσώπους που θα ορίζονται από τους επαγγελματικούς φορείς της παρ. 1 του άρθρου 3 του Σχεδίου ΚΥΑ 1, συμπεριλαμβανομένου του εκπροσώπου της Ε.Σ.Α.μεΑ. Σε περίπτωση που η πρότασή μας αναφορικά με τη σύσταση της Δευτεροβάθμιας Ειδικής Επιτροπής γίνει αποδεκτή, προτείνεται στην παρ. 5 του άρθρου 10 του σχεδίου ΚΥΑ 2 να προβλέπεται η άσκηση ενστάσεως και η εξέτασή της από αυτή την Επιτροπή. Οι προαναφερθείσες δύο προτάσεις μας βασίζονται στο Πόρισμα της Ομάδας Εργασίας «Προσωπικός Βοηθός για Άτομα με Αναπηρία». Πιο συγκεκριμένα, στα βασικά σημεία αυτού αναφέρεται το εξής: «Προτείνεται η συγκρότηση νέων Ειδικών Επιτροπών Αξιολόγησης (διεπιστημονικού χαρακτήρα με συμμετοχή και ατόμων με αναπηρία ή των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων τους) οι οποίες θα εκτιμούν βάσει καθορισμένων κριτηρίων και εργαλείων την ανάγκη και το χρόνο (ώρες την ημέρα ή την εβδομάδα) παροχής εξατομικευμένης προσωπικής βοήθειας. Επιπρόσθετα, πρέπει να παρέχεται στους δυνητικά ωφελούμενους η δυνατότητα υποβολής ένστασης επί του αποτελέσματος» (βλ. σ.53).
Α.2 Προσθήκη νέου άρθρου με τίτλο «Πρόγραμμα Επιμόρφωσης των Ειδικών Επιτροπών»
Παρά το γεγονός ότι στην παρ. 1 του άρθρου 39 του ν.4837/2021 προβλέπεται η επιμόρφωση των Ειδικών Επιτροπών, στο Σχέδιο ΚΥΑ 1 δεν περιλαμβάνεται σχετική πρόβλεψη. Η Ε.Σ.Α.μεΑ. θεωρεί απαραίτητη τη συμπερίληψη ξεχωριστού άρθρου για την επιμόρφωση τόσο των μελών των Ειδικών Επιτροπών της παρ. 1 του άρθρου 3 όσο και των μελών των Δευτεροβάθμιων Επιτροπών, τη συγκρότηση των οποίων προτείναμε στο σημείο Α.1. Η επιμόρφωση θα μπορούσε ενδεικτικά να περιλαμβάνει ενότητες όπως: θεσμικό πλαίσιο παροχής υπηρεσιών προσωπικής βοήθειας, διεθνείς πρακτικές, μοντέλα της αναπηρίας και δικαιωματική προσέγγιση, ανάγκες και εμπόδια που τα άτομα με κινητική, νοητική, αναπτυξιακή, ψυχική και αισθητηριακή αναπηρία (τυφλοί, κωφοί και τυφλοκωφοί) αντιμετωπίζουν στην καθημερινή τους ζωή, χρήση ορθής ορολογίας, χρήση εργαλείων αξιολόγησης, βέλτιστοι τρόποι συναλλαγής με τα άτομα με αναπηρία κ.α., με στόχο τη διασφάλιση της καλή συνεργασίας των μελών των Ειδικών Επιτροπών και της καλύτερης επικοινωνίας, συναλλαγής και συνεργασίας με τους «Αξιολογούμενους» μέσω της δημιουργίας συνθηκών συν-αντίληψης στα ζητήματα αναπηρίας.
Β. Σχέδιο ΚΥΑ 2
Β.1 Άρθρο 2 (παρ. 1 και 2) – Προσωπική Βοήθεια
Προτείνεται:
i) Στην παρ. 1, να προβλεφθεί η έκδοση εγκυκλίου, αφού ζητηθεί η γνώμη της Ε.Σ.Α.μεΑ., με την οποία να εξειδικεύονται οι υπηρεσίες που οι προσωπικοί βοηθοί δύνανται να παρέχουν για την αποφυγή συγκρουσιακών καταστάσεων μεταξύ των «Αποδεκτών» ή «Ωφελούμενων» και των «Ωφελούμενων Προσωπικών Βοηθών», και
ii) στην παρ. 2, ο όρος «πάθηση» να αντικατασταθεί από τον όρο «αναπηρία».
Β.2 Άρθρο 4 – Χωρικός και Χρονικός Προσδιορισμός υλοποίησης του Προγράμματος
Θεωρούμε αδιανόητη την επιλογή μόνο της Περιφέρειας Αττικής για την Πιλοτική εφαρμογή του Προγράμματος και ως εκ τούτου εντελώς άδικο τον αποκλεισμό των ατόμων με αναπηρία που διαβούν στις υπόλοιπες 12 Περιφέρειες της χώρας. Η ευρεία δημοσιότητα που έχει λάβει το εν λόγω ζήτημα πανελλαδικά έχει δημιουργήσει μεγάλες προσδοκίες στα άτομα με αναπηρία, στις οικογένειές τους και στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ και β΄ βαθμού, γεγονός το οποίο θα οδηγήσει σε μεγάλη απογοήτευση, αλλά και έντονες και δικαιολογημένες αντιδράσεις. Επιπρόσθετα, αξίζει να επισημανθεί ότι η συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία που διαβιούν σε αυτές τις 12 Περιφέρειες της χώρας θα συμβάλλει σημαντικά στη συλλογή χρήσιμων δεδομένων αναφορικά με το προφίλ των ατόμων με αναπηρία και των προσωπικών βοηθών λόγω των διαφορετικών οικονομικών, κοινωνικών και δημογραφικών χαρακτηριστικών τους. Ως εκ τούτου, η Ε.Σ.Α.μεΑ. προτείνει το Πιλοτικό Πρόγραμμα να υλοποιηθεί στους 13 Δήμους-Έδρες των 13 Περιφερειών της χώρας, με εξαίρεση την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, της οποίας αν και η έδρα βρίσκεται στον Δήμο Σύρου-Ερμούπολης, η Πιλοτική εφαρμογή του Προγράμματος προτείνουμε να υλοποιηθεί στον Δήμο Ρόδου που αποτελεί τον μεγαλύτερο πληθυσμιακά Δήμο της συγκεκριμένης Περιφέρειας. Αυτό συνεπάγεται επίσης την πρόβλεψη στο Σχέδιο ΚΥΑ 2 σχετικής ποσόστωσης μεταξύ των Περιφερειών για την κατανομή-διάθεση προσωπικών βοηθών για τα άτομα με αναπηρία.
Β.3 Άρθρο 5 (παρ. 3) – Πληροφοριακά συστήματα του Προγράμματος και Προδιαγραφές Λειτουργίας τους
Προτείνεται η παρ. 3 να συμπληρωθεί με την εξής πρόβλεψη: «Τα πληροφοριακά συστήματα είναι πλήρως προσβάσιμα στα άτομα με αναπηρία, όπως το Κεφάλαιο Η του ν.4727/2020 υπαγορεύει», δεδομένου ότι σύμφωνα με τις προβλέψεις αυτού του νόμου οι ισότοποι και οι εφαρμογές για φορητές συσκευές των οργανισμών του Δημόσιου τομέα οφείλουν να είναι προσβάσιμες στους χρήστες με αναπηρία.
Β.4 Άρθρο 6 (παρ. 2) – Πλήθος Ωφελούμενων και προϋποθέσεις συμμετοχής
Προτείνεται:
i) Στο σημείο δ) της παρ. 2 να διαγραφεί η λέξη «τεκμαρτό» προκειμένου μοναδική εισοδηματική προϋπόθεση να αποτελεί το πραγματικό φορολογητέο εισόδημα.
ii) Σε περίπτωση αποδοχής της Β.2 πρότασή μας, το σημείο γ) της παρ. 2 πρέπει να τροποποιηθεί αναλόγως.
Β.5 Άρθρο 7 (παρ. 5) – Διαδικασία επιλογής Ωφελούμενων
Προτείνεται:
i) Στο σημείο β) της παρ. 5 να προστεθεί και η «αναπτυξιακή αναπηρία» διότι προβλέπεται στην παρ. 2 του άρθρου 36 του ν.4837/2021.
ii) Στο σημείο γ) της παρ. 5 να προστεθεί παρένθεση ως ακολούθως: «(τυφλοί, κωφοί και τυφλοκωφοί)».
Επειδή στα σημεία β) και γ) της παρ. 2 περιλαμβάνονται περισσότερες από μια κατηγορίες αναπηρίας, δεν είναι ξεκάθαρο πως τα ποσοστά 35% και 5% αντίστοιχα κατανέμονται σε αυτές τις δύο περιπτώσεις μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών αναπηρίας. Για παράδειγμα, στο σημείο β) δεν διευκρινίζεται πως το ποσοστό 35% μοιράζεται ανάμεσα στα άτομα με νοητική αναπηρία, στα άτομα με αναπτυξιακή αναπηρία και στα άτομα με ψυχική αναπηρία. Για αυτό τον λόγο προτείνουμε να περιληφθεί στο Σχέδιο ΚΥΑ 2 σχετική διευκρίνιση. Επίσης πρέπει να προβλεφθεί μεταφορά των ποσοστών από την μια κατηγορία αναπηρίας στην άλλη (μεταξύ δηλαδή των σημείων α, β, και γ), όταν ο αριθμός των «Επιλέξιμων Ωφελούμενων» είναι μικρότερος από αυτόν που αναφέρεται στο Σχέδιο ΚΥΑ2. Πέραν όμως αυτού, πρέπει να προβλεφθεί και η προτεραιότητα στους «Επιλέξιμους Ωφελούμενους» που εντός του νοικοκυριού τους διαβιούν περισσότερα του ενός μέλη με αναπηρία.
Β.6 Άρθρο 8 (παρ. 7) – Όργανο και διαδικασία αξιολόγησης
Προτείνεται στην παρ.7 να διαγραφεί η λέξη «ιατρικά» από τη στιγμή που η Ειδική Επιτροπή θα έχει στη διάθεσή της τη γνωμάτευση του ΚΕΠΑ και το αυτοσυμπληρούμενο ερωτηματολόγιο.
Β.7 Άρθρο 9 (παρ. 3) – Αξιολόγηση Λειτουργικότητας
Προτείνεται η διαγραφή της παρ.3 διότι η διαδικασία που προβλέπεται σε αυτήν είναι άκρως προσβλητική για τα άτομα με αναπηρία, και δεν συνάδει με τη δικαιωματική προσέγγιση της αναπηρίας.
Β.8 Άρθρο 10 – Κατανομή Προσωπικής Βοήθειας στους Ωφελούμενους
Σε περίπτωση που η Α.1 πρότασή μας γίνει αποδεκτή, προτείνεται η πρόβλεψη της παρ. 5 για «άσκηση ενδικοφανούς προσφυγής κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο 5 του άρθρου 46 του ν.4520/2018 (Α΄30)» να διαγραφεί και να αντικατασταθεί από την πρόβλεψη «άσκησης εντάσεως εντός προθεσμίας …. και εξέταση αυτής από τη Δευτεροβάθμια Ειδική Επιτροπή».
Β.9 Άρθρο 11 (παρ. 4) – Επιλογή Προσωπικών Βοηθών
Προτείνεται στην παρ. 4 να προστεθεί η εξής πρόβλεψη: «Η παροχή προσωπικής βοήθειας δύναται να παρέχεται μέχρι οκτώ (8) ώρες από πρόσωπο που συνδέεται με τον Ωφελούμενο με σχέση γάμου, συμφώνου συμβίωσης, συγγένεια α΄ και β΄ βαθμού, μόνον εφόσον η ανάγκη του Ωφελούμενου για προσωπική βοήθεια έχει εκτιμηθεί ότι ανέρχεται σε είκοσι τέσσερις (24) ώρες και υπό την προϋπόθεση ότι το πρόσωπο αυτό είναι εγγεγραμμένο στο Μητρώο του άρθρου 12». Αξίζει να επισημανθεί ότι και αυτή η πρότασή μας βασίζεται στο Πόρισμα της Ομάδας Εργασίας «Προσωπικός Βοηθός για τα άτομα με αναπηρία». Πιο συγκεκριμένα, στα βασικά σημεία αυτού αναφέρεται το εξής: «Προτείνεται ο Π.Β. να είναι κυρίως πρόσωπο εκτός του οικογενειακού περιβάλλοντος του χρήστη των υπηρεσιών Π.Β. και μόνον αν ο χρήστης χρειάζεται Π.Β. για 24 ώρες να μπορεί να απασχολήσει, εάν το επιθυμεί, κάποιο συγγενικό του πρόσωπο για ένα 8ωρο» (σ. 53).
Β.10 Άρθρο 12 (παρ. 3, 6, 8, 9, 10 και 11) – Μητρώο Προσωπικών Βοηθών – όροι και προϋποθέσεις εγγραφής
Στην παρ. 3 προτείνεται:
i) Στο σημείο β) να προστεθεί και το αδίκημα της σεξουαλικής παρενόχλησης και ως εκ τούτου να περιληφθεί αναφορά στην κείμενη νομοθεσία.
ii) Στο σημείο δ) να διευκρινιστεί ότι η «καλή γνώση» της Ελληνικής Γλώσσας πιστοποιείται με την κατοχή Πιστοποιητικού Επάρκειας Ελληνομάθειας Επιπέδου τουλάχιστον Β1, που χορηγείται από το Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων.
Επίσης στην παρ. 6, το σημείο στ) να τροποποιηθεί ως ακολούθως: «στ. Επί αλλοδαπού, Πιστοποιητικό Επάρκειας Ελληνομάθειας Επιπέδου τουλάχιστον Β1».
Όσον αφορά στην παρ. 8, η Ε.Σ.Α.μεΑ. διαφωνεί κάθετα με την έμμεση εισαγωγή στο Μητρώο νομικών προσώπων και ατομικών επιχειρήσεων που λειτουργούν και παρέχουν υπηρεσίες εξατομικευμένης υποστήριξης ευάλωτων ομάδων, καθώς αφενός μέχρι σήμερα δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο πιστοποίησης της αδειοδότησης και λειτουργίας υπηρεσιών προσωπικού βοηθού, αφετέρου η χώρα δεν διαθέτει καμία απολύτως εμπειρία. Η εισαγωγή από το παράθυρο των νομικών προσώπων και των ατομικών επιχειρήσεων θέτει από την αρχή την υπηρεσία Προσωπικού Βοηθού σε ευθεία υπονόμευση, και για αυτό θεωρούμε χρέος μας να δηλώσουμε την απόλυτη διαφωνία μας. Ως εκ τούτου, προτείνουμε τη διαγραφή των παρ. 8, 9 και 10 μέχρις ότου η ελληνική Πολιτεία σε συνεργασία με την Ε.Σ.Α.μεΑ. αναπτύξει θεσμικό πλαίσιο αδειοδότησης, λειτουργίας και πιστοποίησης. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να προβλεφθεί η δημιουργία ξεχωριστού Μητρώου, αποκλειστικά και μόνο για νομικά πρόσωπα και ατομικές επιχειρήσεις.
Στην παρ. 11 να προβλεφθεί η δήλωση τυχόν γνώσεων των Προσωπικών Βοηθών στη γραφή Braille και στη χρήση νοηματικής γλώσσας.
Β.11 Άρθρο 13 – Πρόγραμμα εκπαίδευσης/κατάρτισης Υποψήφιων Προσωπικών Βοηθών
Η Ε.Σ.Α.μεΑ. διαφωνεί πλήρως με την πραγματοποίηση της εκπαίδευσης/κατάρτισης των υποψήφιων προσωπικών βοηθών και των «Αποδεκτών» και «Εκπροσώπων» τους αποκλειστικά και μόνο εξ’ αποστάσεως. Δεν μπορεί σε καμία περίπτωση αυτό να θεωρείται εκπαίδευση προσωπικών βοηθών. Για την Ε.Σ.Α.μεΑ. η εκπαίδευση/κατάρτιση θα πρέπει να πραγματοποιείται αποκλειστικά και μόνο διά ζώσης καθώς μέσω της ασύγχρονης και σύγχρονης εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης δεν είναι εφικτή η εφαρμογή βιωματικών ασκήσεων μέσω των οποίων οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να αναπτύξουν την ενσυναίσθηση, να μάθουν να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους αλλά και συγκρουσιακές καταστάσεις, καθώς και να εφαρμόζουν στην πράξη διάφορες τεχνικές ανάλογα με την κατηγορία αναπηρίας του «Αποδέκτη», οι οποίες σχετίζονται άμεσα με την ασφάλειά του. Επιπρόσθετα, στην εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση απαιτείται οι εκπαιδευόμενοι να έχουν ηλεκτρονικό υπολογιστή και πρόσβαση στο διαδίκτυο που αρκετοί υποψήφιοι προσωπικοί βοηθοί ενδέχεται να μην διαθέτουν. Τέλος, δεν υπάρχει η δυνατότητα άμεσης ανατροφοδότησης και ως εκ τούτου κατανόησης σε βάθος του αντικειμένου της εκπαίδευσης.
Β. 16 Προσθήκη νέου άρθρου με τίτλο «Κεντρική Επιτροπή Συντονισμού, Παρακολούθησης και Αξιολόγησης του Πιλοτικού Προγράμματος»
Προτείνεται να συμπεριληφθεί στο σχέδιο ΚΥΑ 2 η συγκρότηση «Επιτροπής Συντονισμού, Παρακολούθησης και Αξιολόγησης του Πιλοτικού Προγράμματος» στην οποία χρέη Προέδρου θα εκτελεί ο Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας. Έργο της Επιτροπής θα είναι ο συντονισμός της υλοποίησης του Πιλοτικού Προγράμματος, η παρακολούθηση της εφαρμογής του, η αξιολόγησή του καθώς και η εφαρμογή τυχόν διορθωτικών παρεμβάσεων. Στην Επιτροπή θα μπορούσαν ενδεικτικά να συμμετέχουν οι εξής:
-Εκπρόσωποι των υπηρεσιών της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας
-Εκπρόσωπος του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης
-Εκπρόσωπος του ΟΠΕΚΑ
-Εκπρόσωπος του Πανελληνίου Συλλόγου Εργοθεραπευτών
-Εκπρόσωπος του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος
-Εκπρόσωπος του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων
-Εκπρόσωποι της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία
-Εκπρόσωπος της Μονοπρόσωπης Ανώνυμης Εταιρίας με την επωνυμία «Κοινωνία της Πληροφορίας Μονοπρόσωπη Α.Ε.» κ.α.
Πηγή: https://www.esamea.gr
